Ontslag lastiger geworden door nieuwe wet

Sinds 1 juli is het ontslagrecht ingrijpend veranderd. Het is voor de meeste werkgevers goedkoper geworden: de 'gouden handdruk' is gemaximeerd op 76 duizend euro of een jaarsalaris. Voorheen kregen oudere werknemers met een lang dienstverband soms tonnen mee. Maar goedkoper kunnen ontslaan heeft een prijs: werkgevers moeten één - ijzersterk - dossier opbouwen. Het stapelen van bezwaren mag niet meer.

Nu blijkt het tegenovergestelde te gebeuren van 'eventjes ontslaan'. In veel gevallen geeft de rechter geen toestemming voor ontslag. Schattingen van het aantal afwijzingen variëren van bijna de helft, volgens advocaten en juristen, tot ongeveer eenvijfde, volgens kantonrechters. Voor 1 juli was het uitzonderlijk dat de kantonrechter een ontslagverzoek afwees.

Een werkgever moet duidelijke en in de wet beschreven gronden aanvoeren om iemand te kunnen ontslaan, zegt advocate Petra Charbon, namens de Vereniging Arbeidsrecht Advocaten Nederland (VAAN). 'Hij moet een stevig dossier opbouwen, en dat is voor veel werkgevers wennen. Wij hebben er niet altijd zicht op wat er precies gebeurt als een rechter het ontslag afwijst. Er zijn bedrijven die dan, om toch van iemand af te komen, alsnog bereid zijn meer te betalen dan de huidige transitievergoeding. Er zijn er ook waar een werknemer een verbetertraject moet beginnen. Dat wordt na een rechtszaak vaak gezien als 'the hell', want niemand gelooft er dan meer in. Jammer, want jezelf verbeteren hoort gewoon thuis in een zorgvuldig personeelsbeleid, zonder dat het de zaken meteen op scherp zet.'

Veel werkgevers zien zelfs af van een gang naar de rechter, signaleert Pascal Besselink, arbeidsrechtjurist bij juridisch dienstverlener DAS. 'Ze proberen er met een werknemer uit te komen door die dan maar extra geld mee te geven.' Hoeveel er vroeger aan ontslag- en nu aan transitievergoeding is uitgekeerd, is nergens bijgehouden.

Bang

Dat door het nee van de rechters de aarzeling toeneemt om naar de kantonrechter te stappen, merkt ook werkgeversvereniging AWVN. 'Bedrijven zijn bang voor een afwijzing, want dan denken werknemers dat ze de hoofdprijs kunnen vragen. De cursussen die de AWVN geeft over het opbouwen van een dossier zitten de laatste maanden vol', meldt de woordvoerder.

Het is naar verwachting dat meer zaken worden afgewezen, zegt kantonrechter Monetta Ulrici namens de Kring van Kantonrechters. 'De ruimere ontslagvergoeding konden we als smeerolie gebruiken. Een werkgever kwam vaak met redenen om iemand te ontslaan, zonder dat er één echt uitsprong. Zagen wij dat het niet verstandig was om met elkaar door te gaan, dan konden we dat oplossen door de werknemer een - hogere - ontslagvergoeding toe te kennen. Dat mag niet meer. En al spraken velen van een versoepeling van het ontslagrecht: de regels zijn nu strenger. Werkgevers moeten daar zichtbaar aan wennen.'

Zorgvuldiger

Het is een veel voorkomend misverstand dat het makkelijker zou worden van personeel af te komen, zegt Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. 'Het zou relatief goedkoper worden voor werkgevers, maar alleen als ze een goed dossier hebben waaruit een goede reden blijkt. In die zin is de wet winst: het dwingt werkgevers zorgvuldiger te zijn bij het streven naar de beëindiging van een arbeidsovereenkomst.'

Bedrijven die bij de rechter hun zin niet hebben gekregen willen nauwelijks reageren. Als de Rabobank er met een medewerker niet uit komt, is de ervaring 'dat het belang van een goed dossier nog groter is dan voorheen', zegt de woordvoerder. De transitievergoeding blijft hoe dan ook de norm, in 'uiterste gevallen' krijgt een medewerker meer mee. De vakcentrale FNV, die hier ook mee te maken heeft gehad, wil evenmin op individuele zaken ingaan. Mariëtte Patijn, coördinator arbeidsvoorwaarden: 'Kennelijk hadden ook wij niet zo'n goed dossier. Maar de wet werkt dus. Daar ben ik blij om.'

Ontslag zonder vergoeding komt weinig voor

Een werknemer moet het erg bont maken voordat de kantonrechter bepaalt dat hij geen ontslagvergoeding meekrijgt. Een crèchemedewerkster die bij speeltuinbezoek een kind was vergeten, dat daardoor 1,5 uur in de auto had gezeten, of een medewerker van een callcenter die een klant de huid vol scheldt: reden genoeg voor ontbinding van de arbeidsovereenkomst. Maar het gaat niet om ernstig verwijtbaar gedrag en daarom krijgt de medewerker wel een transitievergoeding mee. Wie twee jaar of langer in dienst was krijgt gemiddeld eenderde maandsalaris per gewerkt jaar. 'Ook dat is volgens de nieuwe regels', zegt arbeidsjurist Pascal Besselink.'Wel wat onbevredigend. Wie verwijtbaar, maar niet érnstig verwijtbaar handelt, krijgt dezelfde transitievergoeding als degene die onvoldoende functioneert zonder dat hem iets te verweten kan worden, zoals de medewerker die niet langer meekan met de digitalisering.'

^{Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.}