Ontmoet orka Lolita, al 45 jaar gevangen

Lolita zwemt al 45 jaar rondjes in een tank van 18 bij 20 meter. In de felle Florida-zon. Heel wat anders dan het vrije water van de Stille Oceaan. Ze is de enige overlevende van een groep van zeven orka's die in 1970 in Puget Sound in Washington gevangen werd genomen. Ze werden gescheiden van hun moeders, gevangen genomen en op transport gezet.

SeaWorld trekt nu volop de aandacht maar het grootste 'orkaleed' vindt volgens dierenbeschermers plaats in het Miami Seaquarium. Ontmoet Lolita, gevangen toen ze amper vier jaar oud was. De laatste soortgenoot die ze zag, Hugo, was 35 jaar geleden. 's Werelds eenzaamste orka', zo wordt Lolita genoemd door dierenactivisten wereldwijd.

Miami, augustus 2015. Op de posters van het Miami Seaquarium ontbreekt Lolita, de orka die al decennialang drommen bezoekers naar het waterpark trekt. Op de tv-reclames is ze vreemd genoeg ook niet te zien, springend als vanouds in de lucht. Het park adverteert alleen met dolfijnen en otters. Alsof het Seaquarium plotseling niet wil weten dat ze een orka in huis hebben, genaamd Lolita.

Bezoekers die 44 dollar willen uittrekken om Lolita te bezoeken in haar bassin in Key Biscayne, de kleinste orkatank in Noord-Amerika, worden bij de ingang onthaald door boze dierenactivisten. Of ze alsjeblieft de 'uitbuiting' van Lolita, op haar vierde gescheiden van haar moeder, niet willen steunen door een kaartje te kopen.

Anno 2015 is Lolita een fors blok aan het been geworden van het Miami Seaquarium, dat samen met SeaWorld begin jaren zeventig profiteerde van de gevangenneming van jonge orka's in Puget Sound. Een vernietigende documentaire over orka's in gevangenschap, Blackfish, en felle protesten van dierenactivisten, hebben SeaWorld en het Miami Seaquarium nu in de beklaagdenbank doen belanden.

Orka's als Lolita zijn al lang geen melkkoe meer voor de amusementsparken. Weg zijn de tijden dat Lolita ongestoord de toeristen in Florida op de eerste rij van haar stadion kleddernat kon maken met een klap van haar staart. Weg zijn de tijden dat ze, met haar trainer op de rug, de show kon stelen. Deze zomer besloot het park dit populaire onderdeel, waarbij de trainers in het bassin gaan van een 'killer whale', te schrappen. Uit veiligheidsoverwegingen.

Roekeloos

Maar ondanks het rumoer wil het Seaquarium Lolita niet laten gaan. Niet terug naar een beschermde baai bij Washington, zoals dierenactivistengroep Peta voorstelt, waar ze kan wennen aan een eventuele terugkeer in de Stille Oceaan en weer contact kan maken met haar familie. Volgens Peta kan Lolita worden ondergebracht in een baai waar ze 'kan werken aan haar natuurlijke gedrag'.

'Lolita is gezond en heeft het prima naar haar zin', aldus het Seaquarium eerder dit jaar in een verklaring. 'Er is geen wetenschappelijk bewijs dat de 49-jarige Lolita kan overleven in een afgesloten baai of de Stille Oceaan. Het zou roekeloos zijn om haar leven te beschouwen als een experiment.'

Het besluit maandag van SeaWorld en de ophef rond Lolita, roepen de vraag op wat er moet gebeuren met de orka's in gevangenschap. 'Het is belangrijk dat Lolita terugkeert naar haar natuurlijke omgeving', aldus Peta in een petitie die al door 181 duizend bezoekers is ondertekend. 'Laat haar de rest van haar leven doorbrengen in de oceaan.'

Dierenliefhebberij

'Jezus', zucht marine-ecoloog Kees Camphuysen van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) op Texel als de vrijlating van orka's ter sprake komt. 'Flauwekul en onzinnige dierenliefhebberij', zo noemt hij het idee dat orka's in gevangenschap ooit kunnen terugkeren naar zee.

'Dierenbeschermers hebben een romantisch beeld van de vrijlating van orka's', zegt hij. 'Terwijl hun kans op overleving nul is. Orka's zijn groepsdieren. Het is zeer de vraag of een dier als Lolita zich nog kan aansluiten bij een andere groep en geaccepteerd wordt. Een groep orka's neemt niet zomaar een vreemde op. Als dit niet lukt, is ze dus alleen. Ze weet niet hoe ze moet jagen. Dan sterft ze zeker de hongerdood. Als je een leeuw uit Artis loslaat in Afrika, gaat het ook niet goed.'

Camphuysen wijst erop dat orka's in nauw overleg, in groepen en goed gecoördineerd jagen. 'Ze maken een strategie. Je moet op elkaar kunnen bouwen. De kleintjes wordt dit al van jongs af aan geleerd. Iemand die dat niet kan, is een sta-in-de-weg. De anderen zullen dan zeker agressief worden tegen de vreemdeling', aldus de marine-ecoloog. 'Het is buitengewoon naïef om te denken dat orka's in gevangenschap, zelfs na een gewenningsperiode, kunnen overleven in zee.'

Doodmaken

Camphuysen ziet slechts twee opties voor de orka's in gevangenschap: onderbrengen in een afgesloten baai of doodmaken. 'Zo'n baai is een soort sterfhuisconstructie', betoogt hij. 'Het kan wel enige tijd duren, want orka's kunnen zo'n tachtig jaar worden. Je kan daar onderzoek naar ze doen. Hoe functioneren ze? Kunnen ze netten herkennen? Er zijn nog veel biologische vragen over orka's waarvan we het antwoord niet weten.'

Hij is nooit naar een orkashow geweest. Hij houdt er niet van. Maar zo negatief als de dierenbeschermers zijn, is hij niet. Camphuysen: 'De shows zijn voor de orka's ook een manier om te overleven in zo'n park. Want anders vervelen ze zich de hele dag dood. Orka's zijn intelligente dieren, ze willen bezig zijn, ze zoeken contact. Ja, zo'n watertank. Het blijft een watertank, hoe groot je het ook maakt. Het zou hetzelfde zijn als wanneer je een mens in een badkamer zou opsluiten. Sneu voor Lolita, die 45 jaar.'