Ontbreken lastenverlichting maakt CDA onaantrekkelijk

Van onze Haagse redactie

DEN HAAG

Het politieke spel vereist dat de onderlinge afstanden worden uitvergroot. Zo hekelde VVD-minister Zalm het PvdA-programma: 'De PvdA zal er wel van uitgaan dat de VVD het allemaal weer rechttrekt, maar hier zou ik mijn handtekening niet onder zetten.'

Zijn partijgenoot staatssecretaris De Grave ging het CDA te lijf, omdat dat geen bedragen inboekt voor extra lastenverlichting: 'Jullie hebben de ballen niet om daarvoor te bezuinigen.' Donderdag nam het liberale kamerlid Hoogervorst D66 onder vuur. Hij noemde haar financieringsvoorstellen 'uitermate wankel' en de wijze van boekhouden 'een beetje stijlloos'.

Hoewel de VVD er steeds razendsnel bij was om andere partijen te bekritiseren, is zij niet de enige. Ook PvdA, CDA en D66 zijn vooral gelukkig met zichzelf. PvdA-minister Melkert vindt de VVD met zijn lastenverlichting van 7,5 miljard gulden te ver gaan, en prijst het sociale gezicht van het CDA. Borst (D66) noemde Kok deze week 'een zuinige lijsttrekker van een erg royale partij'.

Partijen worden in de verkiezingscampagnes meestal beoordeeld op hun beloften, in de programma's 'uitgaven voor nieuw beleid' genoemd. De vier grote partijen zitten wat dat betreft op elkaars lip: de verlanglijstjes lopen van ruim zes miljard gulden (D66) tot ruim acht miljard (CDA). Daar bovenop komen dan nog de beloften van lagere belastingen.

In de formatie worden de grootste gevechten om andere zaken geleverd: waar wordt het geld vandaan gehaald? Op deze ombuigingen lopen de programma's verder uit elkaar. De verkiezingsprogramma's blinken hier uit in schimmigheid. De boodschap wordt verhuld, want kiezers vinden dit deel van de voornemens niet leuk.

Zo halen de auteurs van de programma's schaamteloos termen door elkaar. D66 rept over 8,6 miljard ombuigingen op de 'collectieve sector' (uitgaven van rijk en sociale fondsen), maar vergeet daarbij gemakshalve twee miljard aan 'taakstelling' voor de ministeries (snijden in hun uitgaven).

De grootste verschillen, voor zover de programma's daar duidelijk over zijn, doen zich voor bij dit deel van de ombuigingen. D66 wil dat de rijksoverheid 5,5 miljard gulden bezuinigt, vooral door lagere salarissen en harder werken. De VVD komt zeker een miljard lager uit, maar heeft ergens onder 'overig' nog 1,6 miljard staan. Het CDA zit rond de 3 miljard, de PvdA zegt er weinig over.

Ook op de sociale zekerheid moet gekort worden, maar hier bestaan nauwelijks verschillen. Tussen PvdA en VVD bestaat 1 miljard verschil. Vier jaar geleden was dit nog ruim 10 miljard. Bij het totaal aan ombuigingen is het verschil tussen PvdA en VVD nu ruim 5 miljard, in 1994 was dat bijna 9 miljard.

D66 zit er toen en nu tussenin.

Wat lastenverlichting betreft verschillen de paarse partijen nu maximaal 3,5 miljard van elkaar, in 1994 5 miljard. Hier tekent zich voor het eerst een wezenlijk probleem af. Niet zozeer binnen de coalitie, als wel met het CDA. Die partij boekt geen cent in voor lastenverlichting. Pas als de economie extra groeit, mogen de belastingen omlaag.

De paarse partijen vinden de lastenverlichtingen noodzakelijk, omdat zo de ingrijpende wijzigingen van de belastingen aan de kiezer moeten worden verkocht. Ze zien het bovendien als een ideaal middel tot het scheppen van werk.

Dat het CDA juist hier een tegengestelde koers vaart, maakt de partij onaantrekkelijk voor coalitievorming.

Mike Ackermans

Frank van Zijl