Onrust bij kauwen en kraaien kort voor de ramp: voelen dieren een aardbeving aankomen?

De authenticiteit van de filmpjes is niet onderzocht, dus strikt genomen zouden het ook opnamen kunnen zijn van vogels die op een heel ander moment ergens van geschrokken zijn. Verhalen over dieren die aardbevingen leken te voorspellen zijn bijna zo oud als de mensheid. Probleem is dat ze vooral anekdotisch zijn.

Maar de wetenschap lijkt wel aanwijzingen te vinden dat verschillende diersoorten in staat zijn trillingen in bodem of lucht eerder aan te voelen dan mensen met hun seismografische apparatuur.

Het laatste onderzoek op dat gebied werd gepubliceerd in 2020 in het wetenschappelijk tijdschrift Ethology, en stond onder leiding van de Duitse onderzoeker Martin Wikelski, hoogleraar diergedrag en directeur van het Max Planck Instituut voor Diergedrag. Vóór, tijdens en na een reeks (zeer) kleine en grotere (tot 6,6) aardbevingen rond 2016 en 2017 in Italië rustten zijn onderzoekers boerderijdieren uit met ‘bio-loggers’, waarmee 24 uur per dag hun bewegingen konden worden bijgehouden.

Hyperactief

Honden bleken veruit het gevoeligst: voordat menselijke apparatuur trillingen registreerden, vertoonden zij al tot wel drie kwartier lang ‘hyperactief gedrag’. In zijn publicatie suggereert Wikelski dat honden mogelijk zelfs tot 12 uur eerder dan mensen aardbevingen zouden zien aankomen.

Koeien leken in eerste instantie onverschillig, maar werden door de honden onrustiger. Schapen leken geheel niet gevoelig voor trillingen of andere veranderingen voorafgaand aan een aardbeving. De afwijkingen in gedrag werden vooral op groepsniveau gemeten, bij de afzonderlijke dieren waren de veranderingen moeilijker te bepalen.

De onderzoekers stellen dat de afwijkingen in gedrag wel 15 tot 25 uur vóór een daadwerkelijke aardbeving werden gemeten. De dieren bleken te reageren op de kleinste aardbevingen tot zo’n 19 kilometer verderop. Hoe verder van het epicentrum, hoe korter van tevoren de dieren reageerden.

Hoewel Wikelski, zoals het een wetenschapper betaamt, benadrukt dat verder onderzoek nodig is, bestaan er meer voorbeelden van dieren die aardbevingen lijken te voorvoelen.

Kwartier eerder

Zo doen de recente filmpjes van vogels in Turkije en Syrië denken aan soortgelijke opnamen voorafgaand aan een aardbeving in Oklahoma in 2016. Duizenden vogels sloegen toen op de vlucht, een kwartier voordat het gebied getroffen werd door een aardbeving met de kracht van 5.6. Hoe het kan is nog onbekend, maar als de vogels de aardbeving voelden aankomen, deden zij dat ook nog eens een kwartier eerder dan het moment waarop de eerste seismografen aardtrillingen registreerden.

Bekend is het voorbeeld van de aardbeving in de Chinese stad Haicheng, die in de winter van 1975 werd getroffen door een zware aardbeving (kracht 7.5). Velen zeiden na afloop dat zij slangen en ratten hun nesten hadden zien verlaten, wat ongewoon is in de winterperiode.

Läslo Evers, hoofd Seismologie en Akoestiek bij het KNMI en hoogleraar seismo-akoestiek aan de TU Delft, kent soortgelijke getuigenissen. ‘Bij de aardbevingen in Groningen hoor ik ook vaker van mensen dat hun honden en koeien afwijkend, onrustig gedrag vertoonden vóór een beving.’

Evers sluit niet uit dat dieren iets waarnemen dat de mens ontgaat, maar: ‘De wetenschapper in mij wil weten welk fysisch of chemisch mechanisme daaraan ten grondslag ligt. Ik heb er geen enkele verklaring voor. Het zou een grote doorbraak zijn als de wetenschap erin slaagt dat bloot te leggen.’