Onheilscijfers CPB over Brexit rieken naar ordinaire bangmakerij

Wiskundewas. Ik moest eraan denken toen het Centraal Plan Bureau deze week met grote stelligheid vaststelde dat een vertrek van de Britten uit de EU ons land 10 miljard euro zal kosten. Wel duizend euro per Nederlander!, rekende mijn eigen krant behulpzaam voor.

'Ah, daar is weer zo'n politiek gedreven pseudowetenschappelijk nattevingeronderzoek', reageerde ik. Dat was weliswaar ingedikt in de 140 tekens van een twitterbericht, maar daarom nog niet minder gemeend. Ik geloof er namelijk geen klap van.

Toen ik de afgelopen zomer 100 oude prognoses doorvlooide om te kijken welke er waren uitgekomen, was een van mijn conclusies dat vooral economische doemscenario's er in de regel naast zitten. Dat was ook de conclusie van wetenschapsjournalist Dan Gardner in zijn boek Future Babble: in het land der prognoses zijn de economen kampioen miskleun.

Doemscenario's

Achter de sombere cijfers van het CPB gaat een doorrekening schuil van twee scenario's: eentje waarbij de Britten weggaan en nooit meer handelsafspraken maken met de EU, en eentje waarbij ze dat wel doen, maar pas na tien jaar. Twee doemscenario's, dus eigenlijk.

En dat is nog positief gedacht ook, gaat het bureau verder: door het wegvallen van 'handelgedreven innovatie' - wat dat ook mag zijn - kan de schade nog eens 65 procent hoger uitvallen. Let wel, in het rapport zelf schrijft het CPB dat als een soort opmerking in de marge. En het Bureau zegt er meteen bij dat het cijfer 'zeker niet robuust' is.

Opvallend is de spin die het CPB vervolgens in het persbericht aan het geheel geeft. Daar wordt nog maar één bedrag genoemd: de kosten van het hoogste scenario, de bovengrens dus. Waarna het persbericht die bovengrens nog eens oprekt, door al in de derde zin erop te wijzen dat zelfs het ergste geval nog aan de optimistische kant zit: 'Als we conform recente voorbeelden aannemen dat de groei afhangt van handelgedreven innovatie, dan kunnen de kosten voor Nederland van 10 miljard euro zelfs 65 procent hoger uitvallen'.

Vandaar die 'duizend euro per Nederlander' in de krant. Maar even rekenen: 10 miljard gedeeld door 17 miljoen Nederlanders is 588 euro. In het lagere CPB-scenario is het zelfs 'maar' 442 euro per Nederlander. Er zijn dagen dat ik het niet op zak heb, maar het is toch weer een stuk minder dan 1.000 euro.

Media hebben het opgeblazen

Zo worden de geesten rijp gewassen met het schuurmiddel van de cijfers: er dreigt een economische ramp als de Britten de EU de rug toekeren! Ook in ons land zullen de gevolgen ontzettend zijn! Moeders haal je kinderen in huis! (En lang leve de Europese Unie!)

Dat het ook wel eens helemaal anders kan lopen, alleen al omdat er talloze partijen belang hebben bij kleinere deelafspraken over de handel, is een nuancering die op een of andere manier is weggespoeld door het wasmiddel van de cijfers.

De reactie van CPB-bestuurder en hoogleraar Bas ter Weel, als je hem erop wijst dat alle nuances ontbreken? Tja, wíj waren heel genuanceerd, de media hebben het gedaan: 'Nou, nou, wij schrijven de krant niet. 'Jullie' rapporteren alleen de puntschatting en nooit de door ons vermelde onzekerheid'.

Mijn vraag terug aan hem was of hij eigenlijk denkt dat een onderzoeksteam van eurosceptische wetenschappers tot precies dezelfde conclusies zou zijn gekomen.

Op het antwoord wacht ik nog.