Ongetrouwd, precies wat de kampbewaarder 'nodig had'

Milojka Antic werd tijdens haar detentie driemaal door Hazim Delic, een Moslim-kampbewaker, verkracht. Het seksueel geweld was bedoeld om haar te intimideren, te dwingen tot het geven van inlichtingen en te bestraffen. Tijdens haar getuigenis voor het Joegoslavië Tribunaal verklaarde Milojka Antic dat ze na de eerste verkrachting niet meer kon stoppen met huilen: 'Ik voelde me zo ellendig, dat ik voortdurend huilde. Ik was zowat krankzinnig, het was alsof ik gek geworden was.'

In maart 1997 verscheen Antic in Den Haag. Mede op grond van haar getuigenis werd Hazim Delic veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf. De zaak moet nog dienen in hoger beroep.

Vrouwen die in een oorlog worden verkracht, houden daar de rest van hun leven zware trauma's aan over. Het seksueel geweld is in hun geval niet de enige verschrikking die ze hebben ondergaan. 'Ze hebben hun huis verloren, hun land en vaak ook familieleden', zegt Maria Zepter, een psychotherapeute die in München verkrachte Bosnische vrouwen behandelt en enkelen van hen begeleid heeft naar het Haagse oorlogstribunaal.

'Nadat hun overleving min of meer zeker was gesteld, kwam er een zekere rust en ontspanning over hen, en plotseling was er ruimte om zich de verschrikkingen te herinneren', beschrijft Zepter hun toestand. ''s Nachts werd hun slaap gestoord door de film die voor hun ogen afdraaide. De angst voor de dood bekroop hen weer. De vernedering, te groot om in woorden te beschrijven, brandde opnieuw hun ziel.'

Zepter merkte dat de vrouwen aanvankelijk zeer gemotiveerd waren om te getuigen tegen hun verkrachters als die toevallig waren aangeklaagd in Den Haag. 'Maar helaas werkt het Joegoslavië-Tribunaal erg traag. Als ze na vijf jaar worden opgeroepen voor een verklaring, willen ze hun pijnlijke belevenissen meestal niet meer oprakelen. Dan duurt het twintig jaar of meer voordat ze kunnen praten over die ervaring. Dat zie je bij de ''troostmeisjes'' van de Japanse militairen uit de Tweede Wereldoorlog.'

Een grote hindernis voor de berechting van de daders is dat verkrachting in onder meer Duitsland, Nederland en Frankrijk niet geldt als grondslag voor politiek asiel. Anders zou elke vrouw die zegt verkracht te zijn, zo redeneren de immigratiediensten, aanspraak maken op een verblijfsvergunning.

'Kunt u aantonen', vraagt de Nederlandse IND-ambtenaar aan een verkrachte asielzoekster, 'dat dit geweld op officieel bevel heeft plaatsgevonden?. En dat juist u een bijzonder gevaar te duchten heeft?'

Vrouwen schrikken ervoor terug om te getuigen indien ze het risico lopen vervolgens alsnog teruggestuurd te worden naar hun land van herkomst. 'De bescherming van slachtoffers moet er tenminste uit bestaan dat ze na hun getuigenissen asiel krijgen', zegt Zepter.

Maar de advocaten van de verdachten verzetten zich - en met succes - tegen deze gedachte. Ze stellen dat een dergelijk beleid het afleggen van belastende verklaringen zou belonen. Vrouwen die de moed hadden om in Den Haag te getuigen tegen oorlogsmisdadigers, dreigden Duitsland te worden uitgewezen. Ze hebben inmiddels een nieuw toevluchtsoord gezocht in Australië en de Verenigde Staten, waar verkrachting als reden voor asiel wél erkend wordt.