Onderzoekers kraken 2G-systeem: op dit moment niet effectief bij heropening samenleving

Daarmee lijkt de kans dat de Tweede Kamer instemt met de plannen van het kabinet om 2G in te voeren en de coronapas breder in te zetten, kleiner geworden. Bij 2G krijgen mensen alleen een coronatoegangsbewijs als ze volledig gevaccineerd of hersteld zijn. Een systeem waarbij testen-voor-toegang op een groot aantal locaties wordt toegepast, met antigeentests voorafgaand aan een bezoek, maakt het volgens de onderzoekers wel mogelijk de samenleving te heropenen zonder een stijging van het reproductiegetal.

Er bestaat al langer twijfel over de proportionaliteit van het 2G-systeem, in november voorgesteld door het toenmalige kabinet, met minister Hugo de Jonge (CDA) als grote pleitbezorger. Burgemeester Femke Halsema van Amsterdam noemde het plan vorige week in Het Financieele Dagblad ‘geen duurzame oplossing’. Ook coalitiepartner ChristenUnie is tegen en ziet liever grootschalig testen.

Noodzaak onduidelijk

Eerder stelde de Raad voor de Rechtspraak dat onduidelijk is wat de noodzaak van een uitbreiding van de coronapas is. Ook een corona-adviescommissie aangesteld door VWS riep het kabinet op terughoudend te zijn met de uitbreiding. Minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers (D66) zei vrijdag tijdens de corona-persconferentie nog dat 2G ‘op de lange termijn absoluut kan helpen’ bij het openen van sectoren. Wel wilde hij het onderzoek van de TU Delft en het UMC Utrecht afwachten voordat hij verdere uitspraken zou doen.

Uit dat onderzoek blijkt nu dat het door het kabinet voorgestelde 2G-systeem alleen effectief is wanneer de vaccins goed beschermen tegen besmetting en de groep die geen bescherming heeft opgebouwd dankzij een vaccin of een eerdere besmetting, groot is. Daar is nu geen sprake van.

De omikronvariant omzeilt de immuniteit van een gevaccineerde of genezen persoon gemakkelijker dan de vorige varianten. Vond in oktober nog 58 procent van de nieuwe besmettingen onder (gedeeltelijk) gevaccineerden plaats, in januari is dat tot nu toe 77 procent, blijkt uit de laatste, voorlopige RIVM-cijfers die nog moeten worden aangevuld. Bovendien is de groep Nederlanders zonder enige bescherming tegen een virusinfectie beperkt. 86 procent van de volwassenen is volledig gevaccineerd; van de overige 14 procent heeft een gedeelte immuniteit opgebouwd door een eerdere besmetting.

Vlak van te voren testen

De intrede van de omikronvariant vermindert ook het effect van 2G op het terugdringen van ziekenhuisopnames onder bezoekers van plekken waar de pas verplicht is. De onderzoekers hebben niet bestudeerd hoeveel ziekenhuisopnames een 2G-systeem zou schelen onder de gehele bevolking.

Het heropenen van de samenleving zou onder de huidige omstandigheden 'niet of nauwelijks’ leiden tot een stijging van het reproductiegetal als dat gepaard gaat met grootschalig testen op meerdere locaties, concluderen de TU Delft en het UMC Utrecht op basis van modelberekeningen. De onderzoekers gaan daarbij uit van een scenario waarin de antigeentests tweederde van de besmette bezoekers buiten de deur houden.

De inrichting van zo’n grootschalig testsysteem is praktisch ingewikkeld. De omikronvariant geeft namelijk in het begin van de besmetting vaak weinig klachten. ‘Je kunt ’s ochtends negatief testen en ’s avonds het virus blijken te hebben’, zegt klinisch epidemioloog Carl Moons (UMC Utrecht), zelf niet betrokken bij het onderzoek. Daarom zouden de tests volgens hem zo kort mogelijk voor aanvang van een bezoek moeten worden afgenomen.

Ook het andere veronderstelde effect van 2G en 3G – mensen bewegen om toch een prik te halen – lijkt beperkt. De onderzoekers vroegen drieduizend volwassenen, van wie 783 ongevaccineerd, naar hun gedrag met betrekking tot het coronatoegangsbewijs. 69 procent van de ongevaccineerde respondenten zegt zich nooit te zullen laten vaccineren. Een uitbreiding van de coronapas verandert daar niets aan. 9 procent zou zich juist laten vaccineren als de coronapas wordt afgeschaft.