Onderzoeker waarschuwt voor ‘honderden’ brandgevaarlijke panden in Nederland

Emeritus hoogleraar Building Technology aan de TU/e Jos Lichtenberg deed onderzoek in zijn gemeente Eindhoven en kwam tot de conclusie dat zo’n 35 gebouwen een groot risico lopen als er brand uitbreekt. ‘Als je naar heel Nederland kijkt, kom je op honderden, wellicht zelfs duizend gebouwen. Toch er is weinig politieke urgentie voor dit onderwerp.’

Die belangstelling was er wel nadat de Londense Grenfell-toren in juni 2017 in lichterlaaie stond en er 72 doden en 77 gewonden vielen. De brandgevaarlijke gevelplaten van het gebouw zitten ook op veel Nederlandse panden, oordeelden verschillende deskundigen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken liet daarom alle gemeenten inventariseren hoeveel panden brandgevaarlijk kunnen zijn. Tot op heden zijn alleen de resultaten van de gemeente Nijmegen bekend (bij zorgcomplex De Meiberg werden gevelplaten verwijderd). Die beperkte rapportage ergert de gepensioneerde hoogleraar.

De politieke terughoudendheid en zijn persoonlijke belangstelling voor het onderwerp maakten dat Lichtenberg zelf het heft in handen nam en een onderzoek startte, met hulp van een sponsor. Eerst maakte hij via Google Streetview een overzicht van mogelijk risicovolle gebouwen, waarna hij de panden zelf ging inspecteren op brandblusapparatuur, vluchtroutes en gevelbekleding. Binnen enkele weken kwam hij tot de conclusie dat 10 procent van de Eindhovense gebouwen de brandveiligheid niet op orde heeft.

Waarom duurt het zo lang voordat gemeenten het onderzoek naar de brandveiligheid van gebouwen af hebben?

‘Dat verbaast mij ook. Het geeft wel aan dat er weinig politieke urgentie is. Vorig jaar november heeft de minister de vraag gesteld aan de gemeenten. Voor het zomerreces zouden de resultaten bekend moeten zijn. Het onderzoek vergt wel enige tijd, maar ook weer niet zoveel. Het heeft ook met uitstelgedrag te maken, er moeten mensen voor worden vrijgemaakt.

‘Voor het onderzoek heeft het ministerie een leidraad ontwikkeld, waarbij de gemeenten strafpunten moeten invullen in hun risico-analyse. Dat is redelijk snel te doen, overwegend op basis van uiterlijke kenmerken bij het trappenhuis en de gevelbekleding. Ze hadden al klaar kunnen zijn.’

Hoe staat het nu met het onderzoek van de gemeenten?

‘In de eerste tussenrapportage van ingenieursbureau Arcadis kwam naar voren dat veel gemeenten nog moeten beginnen. Enkele resultaten waren al binnen. Sommige grote gemeenten – er worden geen namen genoemd – gaven aan nul brandgevaarlijke gebouwen te hebben, maar dat kan ik me nauwelijks voorstellen.

‘In Eindhoven kom ik nu op 35, in Nijmegen kwam de gemeente eerder op 62, dan is het statistisch vrijwel uitgesloten dat je op nul uitkomt.’

Wat was voor u de aanleiding om de gemeente Eindhoven te onderzoeken?

‘Dat heb ik gedaan op basis van persoonlijke belangstelling. De gemeente is niet mijn opdrachtgever.

‘Na die Grenfell-brand werd al snel gezegd dat wij in Nederland dat soort gebouwen niet hebben. Je vindt inderdaad niet snel een evenknie, maar als je kijkt naar brandveiligheid rond gevels, zijn er toch wel degelijk gebouwen die onder de kritische norm vallen. De overheid laat echter zo lang op zich wachten, dat ik zelf een sponsor heb gezocht en het onderzoek ben gestart.’

Wat maakt veel Nederlandse gebouwen brandgevaarlijk?

‘De gevelbekleding speelt een doorslaggevende rol, daar gebruikt men veel brandbare materialen. Als er een brand in een appartement is, gaat de brandweer er vanuit dat ze er binnen zeven minuten zijn. Maar met zoveel brandbare materialen rond de gevel verspreidt zo’n brand zich waarschijnlijk veel sneller.

‘Ik heb ook gekeken naar aspecten als de aanwezigheid van blusmaterialen en trappenhuizen. Er zijn ook gebouwen die met een simpele ingreep veiliger kunnen worden, door bijvoorbeeld de noodtrap te verlengen of een deuropening toe te voegen aan een afgesloten trappenhuis op de onderste verdieping.’

Welke gebouwen vormen een risico?

‘De zogeheten slaapgebouwen: woningen, hotels, gevangenissen, kinderopvangcentra en zorgcentra. Bij die panden zijn nachtelijke branden een enorm risico, omdat die relatief laat worden opgemerkt. Voor de brandweer er is, kan de vlammenzee om zich heen grijpen.

‘In zijn algemeenheid worden brandrisico's enorm onderschat in Nederland. Na een grote brand ebt de urgentie weg. Dat geldt voor Grenfell ook. Als we de beelden zien, schrikken we erg, maar daarna denken we er steeds minder aan. Het komt ook door politieke belangstelling: een aantal Kamerleden legt de minister wel het vuur aan de schenen, maar het overgrote deel is met andere zaken bezig.’