Onderzoek: plan De Jonge voor massaal (snel)testen werkt niet

Dat blijkt uit nieuw, nog voorlopig onderzoek van de Universiteit Utrecht naar het effect van massaal testen. Minister Hugo de Jonge zinspeelde dinsdag op een toekomst waarin ook mensen zonder ziekteverschijnselen zich eens per maand voor de zekerheid laten controleren op corona. Maar dat is bij lange na niet genoeg om de epidemie onder controle te houden, blijkt uit de Utrechtse cijfers. Daarvoor zouden alle Nederlanders elke drie dagen een test moeten ondergaan, becijferen de wetenschappers.

Zelfs met de coronamaatregelen van afgelopen zomer – geen evenementen, afstand houden – zou het een hachelijke toestand zijn om het virus in bedwang te houden: 80 procent zou zich dan wekelijks moeten laten testen. ‘Wat er nu geroepen wordt: als we maar heel veel testen kan de maatschappij weer open, is te optimistisch’, zegt onderzoeksleider Marc Bonten (UMC Utrecht). ‘Er zit een groot risico aan. Je kunt het tegenovergestelde effect krijgen.’

Festivals

De Utrechtse bevindingen zijn ook slecht nieuws voor organisatoren van evenementen en festivals die denken aan coronatests bij de ingang. Zoiets zou wel werken voor een kort evenement. Maar voor een meerdaags evenement, zou men de test eigenlijk moeten herhalen, om besmettelijke personen te vangen.

Het grote probleem is de dynamiek van het virus zelf. Wie besmet is geraakt, test doorgaans pas na een dag of vijf à zes positief, omdat het enige tijd duurt voordat men zelf besmettelijk wordt. ‘Het kan dus gebeuren dat je negatief test en denkt: ik kan weer vooruit, ik ga feesten. Terwijl er een kans is dat je die dagen daarop pas besmettelijk wordt’, zegt Bonten.

In praktijk zou dat al snel betekenen dat je ‘bijna net zo vaak zult moeten testen als dat je een schone onderbroek aantrekt’, zegt hij. ‘Niks is onmogelijk. Maar het is wel belangrijk dat we ons dit realiseren.’

Schepnet

Een ‘elegante studie’, reageert hoogleraar infectieziektemodellering Sake de Vlas (Erasmus MC), na lezing van het onderzoek. ‘En de uitkomsten verbazen me eerlijk gezegd niets. Naar mate er meer tijd zit tussen de tests, worden de mazen van het schepnet waarmee je besmettelijke mensen wilt vangen groter. Dan loopt de epidemie je al snel door de vingers.’

Voor hun studie speelden ziektemodelleur Martin Bootsma en collega’s op de computer na wat er gebeurt als de maatschappij weer geheel of gedeeltelijk van het slot gaat, en vroegen ze zich af hoeveel tests er dan nodig zijn om het reproductiegetal R van het virus onder de 1 te houden, de grens waarboven het aantal besmettingen toeneemt. Conclusie: dat lukt alleen als zo’n 6 miljoen mensen per dag een coronatest doen.

En dat is dan nog bij ‘een aaneenschakeling van optimistische aannames’, zegt Bonten. Zoals sneltests die net zo gevoelig zijn als de huidige wattenstaafjestest, geen nieuwe besmettingen vanuit het buitenland, en een bevolking die zich trouw aan alle isolatieregels houdt. ‘Zelfs onder die omstandigheden lukt het ons niet een uitvoerbaar scenario bij elkaar te rekenen’, zegt Bonten.

Code waakzaam

Het kabinet wil sneltests inzetten om de maatschappij geleidelijk van het slot te halen, zei minister Hugo de Jonge deze week. Zo wil de minister proeven toestaan met sneltests op evenementen, overigens wel pas nadat de tweede virusgolf is bedwongen en het land weer op code ‘waakzaam’ staat.

‘Het is nooit of-of. Er zijn meerdere pijlers nodig die een bijdrage leveren: ons gedrag, beheersmaatregelen, testen en traceren, straks het vaccin’, reageert De Jonge via zijn woordvoerder op het onderzoek. ‘Ook frequenter en grootschaliger testen zal daarin een bijdrage kunnen leveren.’

Onder meer Oostenrijk, Slowakije en de stad Liverpool hopen van het virus af te komen door alle inwoners te testen. Maar veel wetenschappers betwijfelen of dat lukt: in artsenblad The BMJ riepen twee epidemiologen zelfs op tot een ‘onmiddellijke pauze’ van het Liverpoolse project. Veel zinniger zou het zijn om te zorgen dat mensen na een positieve test thuisblijven en hun contacten in quarantaine gaan. Ook in ons land houdt maar de helft zich aan de thuisblijfregels, bleek deze week uit een peiling van het RIVM.

De Vlas vindt wel dat het model van de Utrechters weinig nuances toelaat. ‘Ik kan me voorstellen dat je in werkelijkheid bijvoorbeeld de R even iets boven de 1 laat komen, en dan weer met een massale testcampagne de epidemie bedwingt. Of dat je regionaal onderscheid maakt: misschien zijn er straks gebieden waar helemaal geen besmettingen meer zijn. In elk geval is deze studie een hartstikke mooie eerste stap om op dat soort vragen greep te krijgen.’