Onderhandelaar Wendy Sherman laat haar pokerface thuis, ook nu ze Poetin uit Oekraïne probeert te houden

Een paar jaar geleden legde Wendy Sherman, de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken die momenteel in Genève is om een oorlog tussen Rusland en Oekraïne te voorkomen, uit waarom ze wereldwijd bekendstaat als een van de beste onderhandelaars van haar tijd.

Het was 2015 en na 25 dagen onderhandelen in het Palais Coburg, een vijfsterrenhotel in Wenen, stond er voor Sherman als hoofdonderhandelaar namens de Verenigde Staten nog een laatste punt op de agenda: een eindgesprek met Abbas Araghchi, de hoofdonderhandelaar namens Iran.

Al weken waren de twee, samen met tientallen andere diplomaten uit Brussel, Engeland, Frankrijk, Duitsland, Rusland en China met niets anders bezig dan het vormgeven van de zogenoemde Iran-deal, een poging de nucleaire ambities van dat land te bevriezen. Dit eindgesprek was de laatste horde.

Sherman was in vier weken tijd slechts één keer buiten het hotel gaan eten, omdat elk nieuw woord in het akkoord met alle afzonderlijke landenteams moest worden afgestemd in verschillende vergaderzalen, gangen of ontbijttafels van het hotel. ‘Het was als een Rubiks-kubus’, zei Sherman later over die weken in Wenen. ‘Als je één kant oploste, bleek dat je de andere kant compleet door elkaar had gehaald.’

Toch lag er na 25 dagen een akkoord dat aan de wereld kon worden gepresenteerd. Althans, tot haar Iraanse collega Araghchi tijdens dat laatste gesprek opeens naar voren leunde en al dagen eerder afgestemd punten weer ter discussie bracht.

Zilveren Vos

Sherman wist dat het tactiek was – een ultieme poging er nog iets extra’s uit te slepen – maar toch ‘raakte ik de controle kwijt’, vertelde ze later over dat moment. ‘Ik begon te praten en tot mijn frustratie en woede voelde ik de tranen opwellen in mijn ogen. Ik vertelde dat deze tactiek de hele deal in gevaar bracht.’

Sherman: ‘Ze leren vrouwen al vanaf jonge leeftijd dat het een teken van zwakte is als mensen je zien huilen, maar Araghchi en Ravanchi (diens medeonderhandelaar, red.) waren verbijsterd. Voor het eerst in een maand hielden ze hun mond. Na een lang moment van stilte verwierp Araghchi zijn eerdere bezwaar en stemde alsnog in met het akkoord.’

Niet dat ze sindsdien ooit nog tranen in haar ogen kreeg tijdens onderhandelingen. Het was geen tactische zet. Het was oprechtheid. ‘Als je authenticiteit, doorzettingsvermogen en inzet meebrengt naar de onderhandelingstafel, ben je ongekend machtig’, vatte de 72-jarige Sherman het later zelf samen.

Dus wat doe je anno 2022 als Vladimir Poetin ruim honderdduizend soldaten naar de grens met Oekraïne manoeuvreert en heel de wereld vreest voor een op handen zijnde oorlog? Dan stuur je de Zilveren Vos naar de Russen, een bijnaam die Sherman overhield aan diezelfde gesprekken met de Iraniërs nadat zij er verbaasd achter waren gekomen hoe slim hun vrouwelijke tegenspeelster in werkelijkheid was. Zo slim als een vos.

Niet volgens de norm

Dat Shermans methoden ietwat afwijken van de internationale norm, komt wellicht omdat ze haar diplomatieke vaardigheden in een ander klasje leerde dan de meeste van haar, veelal mannelijke, collega’s. Na haar studie in Baltimore werkte ze jarenlang met kinderen die pleegzorg nodig hadden. Toen ze echter merkte hoeveel moeite het kostte om misbruikte kinderen de hulp te bieden die ze daadwerkelijk nodig hadden, besloot ze het systeem te veranderen door de politiek in te gaan.

Het werd een buitengewoon succesvolle carrière die haar al snel richting het prestigieuze ministerie van Buitenlandse Zaken voerde. Daar was ze, onder president Bill Clinton, al de motor achter de succesvolle onderhandelingen met de Noord-Koreaanse president Kim Jong-il. Later onderhandelde ze met de Chinezen, de Russen, de Syriërs, de Iraniërs – stuk voor stuk gesprekken die haar hard maakten, aldus vrijwel al haar collega’s in interviews. Sherman staat erom bekend niet om de hete brij heen te draaien en nooit over zich heen te laten lopen. ‘Geen deal is beter dan een slechte deal’, zei ze in 2013 tegen de Senaat.

Ook belangrijk: het is beter om je kaarten op tafel te leggen dan een pokerface op te zetten. ‘Niet omdat dit relaties zijn die draaien om vertrouwen’, zei ze vorig jaar in een interview met The New York Times. ‘Maar het zijn wel relaties die draaien om respect. En je kunt elkaars respect nu eenmaal het best verdienen als je elkaars belangen kent, en vervolgens probeert beide belangen zo goed mogelijk te behartigen.’

Daarom begon ze haar gesprekken met de Russen maandag ook met als doel ‘elkaars prioriteiten beter te begrijpen’, zo zei ze na afloop. Of in de woorden van haar Russische collega Sergej Rjabkov, die Sherman nog kent uit de tijd dat ze onderhandelden over het ontmantelen van het Syrische wapenarsenaal: ‘De gesprekken waren moeilijk, lang, erg professioneel, diep, concreet en zonder poging de scherpe randjes te mijden.’