Onder onderwijzers (12)

Zullen we eens een praktijkgevalletje van nieuw leren bij de kop nemen?Wat dacht u van het geschiedenisonderwijs. Zeer hip is momenteel de canon.Onze nationale geschiedenis! Identiteit! Minister Pechtold zei laatst dathij tientallen miljoenen in een Nationaal Centrum voor Geschiedenis enDemocratie wil steken. Zijn bijdrage aan de canon. Wat moet dat worden? 'Inieder geval geen museum!', zei de minister, inclusief uitroepteken. 'Geenstatische exposities waar je het bureau van Drees kun bewonderen.' Stel jevoor dat het saai zou worden.

Saai, dat is het ergste wat onderwijsvernieuwers kunnen bedenken. Nieuwleren, dat is niet saai. Leerlingen kunnen immers zelf bepalen wat zewillen leren. Liefst vaardigheden of competenties. Het leven gaat immerszo snel dat de kennis van gisteren vandaag al met de vuilnisman meekan.Over het nieuwe leren zei de historicus Piet de Rooij, de ontwerper van denieuwe canon, onlangs dat 'het heden het enige referentiepunt is geworden'.De hoogleraar bedoelt dat met de combinatie van nieuw leren en de canon devierkante cirkel is uitgevonden. Iedereen zijn eigen, allerindividueelstecanon.

Vandaag bezoeken we een pabo in een grote hbo-instelling. In eenkamertje in de nok van het gebouw zit Hans Bamzaaijer (niet zijn echtenaam). Hij doceert geschiedenis aan pabo-studenten die over een paar jaarde canon gaan onderwijzen op de basisschool. Hans kan zo de hele middagvullen met anekdotes. Wakkere leerling vraagt aan pabo-stagiaire: 'Uvertelt nu over de Tweede Wereldoorlog. Was er dan ook een Eerste?'Stagiaire: 'Dat weet ik niet, die hebben we niet gehad.'

Hans is historicus. Maar het vak geschiedenis bestaat sinds kort nietmeer op de pabo. Het heet nu officieel Oriëntatie op Mens en Maatschappij.Dat zien beleidsmakers als een overwinning, aangezien het de'versnippering' tegengaat. Men spreekt dan van vakoverschrijdend,thematisch onderwijs. Zinvolle gehelen, ook wel. 'Docenten geven nu ookelkaars vakken', zegt Hans. Vakgroepen zijn opgeheven. Het nieuwe lerenhoudt niet van ouderwetse vakken. Dat was 'docentgestuurd'. 'Nu zit je inje kamertje te wachten tot ze komen vragen om begeleiding.'

Hans: 'Ik heb het over geschiedenis als grabbelton. Een themaatje hier,een themaatje daar. De samenhang is totaal weg.' Die canon van De Rooij enBank, daar kon Hans wat mee. Uitstekend. Hij laat een wandplaat zien waaropde tien periodes zijn afgezet - tijd van monniken (500-1000), tijd vansteden en staten (1000-1500), tijd van regenten en vorsten (1600-1700),enzovoort. 'Maar ik merk dat die canon zich tegen ons keert. Bij deofficiële kerndoelen staat nog één zin over geschiedenis. 'De leerlingleert de kenmerkende aspecten van verschillende tijdvakken herkennen.'Herkennen? Wat betekent dat? Daar kan elke leerkracht aan voldoen. Ze lerende tien tijdvakken uit hun hoofd. Tijd van pruiken, tijd van stoommachines,tijd van wereldoorlogen. Wat daaronder zit, hoeven ze niet te weten. Kenje de tijd van televisies en computers? Ja. Goed, geslaagd.'

Gelukkig, zegt Hans, geeft 80procent hier nog ouderwets geschiedenisles.Maar het is sub rosa . Stiekem. 'Ik voel me een burgemeester inoorlogstijd. Ik kijk een beetje glazig als een collega langs het lokaalloopt en zegt, joh, geef jij nog klassikaal les?' Vroeger gaf Hans vijfmodules van vijf lessen in twee jaar. Daarvan is nu ruwweg 40 procent over.Iets dergelijks geldt voor Nederlands. Toen had je uren voor spelling engrammatica. Allemaal gehalveerd. Daarover klaagde de Onderwijsraad vorigeweek nog. In de plaats is onderwijskundige wijsheid gekomen. Bovendien moetde opleiding veel meer keus bieden dan voorheen. Vanwege het maatwerk. Danwordt de spoeling vanzelf dunner. Alles om studenten te paaien. Als ze slimzijn en gemotiveerd, dat is dus 5 à 10 procent, dan gaat het goed. Hetkwalijke is dat het competentieonderwijs aan iedereen wordt opgelegd, alsHaarlemmerolie voor alle onderwijsproblemen.

Hans laat een dikke map zien. Hij moet zelf natuurlijk ook competentieshebben. 'Onderwijskundige wendbaarheid, innoverend vermogen,zelfmanagement, relationele sensitiviteit, samenwerken.' Je zou verwachtendat je je vak moet bijhouden. Het staat er niet bij. Relationelesensitiviteit, dat wel. Ze praten nu over het feit dat het hele onderwijsfeminiseert, dat meisjes het zo veel beter doen dan jongens. Daar past hetnieuwe leren precies in. Hele mappen over je eigen functioneren, over jezwakke en sterke punten. Daar hebben jongens van 18 geen zin in. Die willeneen verhaal over Karel de Grote horen.

De student moet bedenken hoe en waarin hij zich wil bekwamen. En wiemeet dan of die vaardigheid op een gegeven moment in orde is? Vaardighedenals samenwerking, of zelfmanagement, zijn totaal onmeetbaar. De inhoud, diekan je toetsen, de kennis van een tijdvak. Maar de inhoud is alleen deaanleiding om een vaardigheid te leren. Hans: 'Wij krijgen nu de rekeningbetaald van de Nederlandse traditie dat de overheid zich nooit met deinhoud van het onderwijs bemoeide. Wel met de onderwijskúnde - daar zitde emancipatorische droom, de steeds verder oprukkende verzorgingsstaat.Maar niet met de inhoud. En dat idee is nu vervolmaakt door minister Vander Hoeven. Zij schermt voortdurend met de autonomie van de school. Zoekhet maar uit.

Intussen is het woord geschiedenis, dat sinds 1857 in de wet op hetlager onderwijs stond, wel uit de kerndoelen verdwenen.' Leve de canon!