Ondanks chaos laat kabinet beslissing over openen theaters bij veiligheidsregio’s

Niet nog een keer zo’n chaos. Met dat streven werken de 25 veiligheidsregio’s samen aan criteria om theaters en concertzalen in het vervolg ontheffing te kunnen verlenen op de dertigpersonenregel. Het aanwijzen van culturele instellingen die tot 20 oktober meer bezoekers mogen toelaten, ging immers gepaard met onnavolgbare beslissingen.

Het gaat er vooral om goed te definiëren wat moet worden verstaan onder ‘gebouwen van groot belang voor de regio’, zoals het kabinet de ontheffingsgrond heeft omschreven. Zijn dat zalen met meer dan zeshonderd stoelen? (Zoals de regio rond Breda vaststelde.) Of zijn dat alle podia die zich aan een anderhalvemeterprotocol houden? (Zoals de regio rond Eindhoven besloot.) En behoren daar behalve theaters en concertzalen ook bioscopen toe? (Nu vallen die overal buiten de boot.)

De veiligheidsregio’s streven ernaar de gezamenlijke criteria op orde te hebben voor Den Haag besluit over het vervolg van de maatregelen na 20 oktober, zegt een woordvoerder van het overkoepelde Veiligheidsberaad. Het kabinet denkt hierbij mee, bevestigt het ministerie van Cultuur.

Nauwelijks begrip

Langzaam krijgt zo het regime gestalte waarmee de cultuursector de virusgevoelige herfst- en wintermaanden moet doorkomen. Sinds 1 juli mochten alle podia in Nederland open zijn als ze het publiek veilig op anderhalve meter van elkaar lieten zitten. Van die landelijke afspraak is bij de laatste ronde maatregelen halsoverkop afscheid genomen.

Het verschil in aanpak per veiligheidsregio leidde ertoe dat er in de culturele sector binnen een dag al nauwelijks begrip meer was voor de maatregelen. Tekenend voor de willekeur was het terugdraaien van het aanvankelijke besluit van de veiligheidsregio Brabant-Noord om helemaal geen ontheffingen te verlenen. Het bleek niet uit te leggen dat een theater in Den Bosch maar dertig bezoekers mocht ontvangen, terwijl 20 kilometer verderop in Tilburg wel meer mensen in een theater naar binnen mochten.

De wereld van de podiumkunsten ziet het liefst dat Den Haag wel bezoekersregels voor het hele land afkondigt. Cabaretiers, muziek- en theatergezelschappen hadden juist weer tournees op poten gezet. Als de toegestane zaalcapaciteit steeds verandert, is het moeilijk in te schatten of de kaartverkoop opweegt tegen de kosten. Het voorstel van de theaters aan het kabinet is: verleen alle zalen een ontheffing, en laat de veiligheidsregio bezoek terugbrengen als de besmettingen daar plaatselijk om vragen.

Maar het kabinet houdt vast aan de ingeslagen weg. ‘Ik zie een risico in het doorvoeren van landelijke richtlijnen’, zegt minister van Cultuur Ingrid van Engelshoven (D66). ‘Daarbij zal uitgegaan moeten worden van de regio waar de situatie het ergst is. En dat heeft negatieve gevolgen voor de regio’s die minder zwaar getroffen worden door het coronavirus.’

Eerste indicatie

De besmettingscijfers van aankomend weekeinde zijn een eerste indicatie van het effect dat de dertigpersonenregel tot nu toe heeft, samen met de mondkapjesadviezen, het verbod op toeschouwers bij sportevenementen en het thuiswerken. Als de besmettingen niet (genoeg) afnemen, bestaat volgens premier Mark Rutte de kans dat er voor cultuur, horeca of sport hardere maatregelen worden genomen. Het kan bijvoorbeeld onder gezag van de veiligheidsregio’s tot aanscherping leiden in de zwaarst getroffen grote steden. Alleen in het geval van een landelijke lockdown, zoals in maart, lijkt Den Haag de regie over de theatersluitingen wel terug te nemen.

Hoewel theaters en concertzalen het belang van de virusbestrijding onderschrijven, is het hen toch niet duidelijk waarom nieuwe ingrepen in het bezoekersbeleid nodig zijn. De podia, klein en groot, hebben immers maatregelen getroffen om bezoek op anderhalve meter van elkaar te houden en zitten op een schamele zaalbezetting van gemiddeld 20 procent.

‘Niemand heeft ons nog kunnen uitleggen wat daar nu ineens onveilig aan is’, zegt Siebe Weide, waarnemend directeur van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD). ‘Iedereen zit op afstand, er zijn looproutes en dankzij de reserveringen weten we precies wie er binnen is.’

De teleurstelling leeft breed, zegt Weide. ‘Het seizoen is net weer begonnen, en nu moeten we alweer terug het hok in. Is dit echt nodig? We staan financieel al zo zwak, bij veel zalen wordt al stevig gereorganiseerd.’

Het is inderdaad ‘teleurstellend dat er zo paniekerig is gehandeld’, zegt Marijke van Hees, als voorzitter van de Raad voor Cultuur de belangrijkste inhoudelijk adviseur van minister van Engelshoven. De raad presenteert in november een advies over het ‘wendbaar en weerbaar’ maken van de cultuursector. ‘Kunnen openblijven is nu het grootste belang voor de sector, om de schade niet zo op te laten lopen zoals tijdens de intelligente lockdown. Maar om dat te bereiken past een beleid van one size fits all niet.’

Schipperen

Hoezeer het schipperen is, blijkt uit het feit dat Amsterdam, Den Haag en Rotterdam – de regio’s met de meeste besmettingen – een maximum aantal bezoekers van 250 hebben vastgesteld, ook al kunnen zalen als Carré en de Doelen binnen het anderhalvemeterprotocol veel meer publiek kwijt. Wel meer bezoek dan dertig, maar ook weer niet te veel mensen bij elkaar. Het sociale contact moest immers worden teruggebracht, was de grondregel van de maatregelen van 28 september.

Om de podiumkunsten beter voor te bereiden op de onvoorspelbare maanden adviseert de Raad voor Cultuur niet alleen ‘gebouwen van groot belang’ duidelijk te definiëren, maar ook gradaties aan te brengen voor ontheffingen op basis van het besmettingsrisico. ‘We kennen nu de stadia waakzaam, zorgelijk en ernstig, koppel daar dan voorwaarden voor ontheffing aan’, zegt Van Hees. ‘Dan weet je als culturele instelling waar je aan toe bent. Het lijkt op het Ierse model dat Arjen Lubach laatst in zijn tv-show aanhaalde – beter goed gepikt, zeg maar.’

Het kan dan dus inderdaad zo zijn dat een theatertournee bepaalde zalen moet overslaan, omdat daar het virus oplaait. ‘Het is de flexibiliteit die nodig is. Kijk momenteel naar Assen, daar zijn betrekkelijk weinig besmettingen. In Drenthe zijn niet zo veel culturele ontmoetingsplekken, dus is het belangrijk om daar wel open te kunnen blijven, terwijl er bijvoorbeeld in Amsterdam minder kan.’ Om het publiek aan te moedigen ondanks de onvoorspelbaarheid kaartjes voor voorstellingen te blijven kopen, moet er een makkelijker systeem komen om geld terug te krijgen, zegt Van Hees.