Ombudsman: 'Universiteit Utrecht onzorgvuldig in fraudezaak'
De Universiteit Utrecht is in 2014 onzorgvuldig omgesprongen met een van wetenschappelijke fraude verdachte plantbioloog. Dat zegt de Nationale Ombudsman in een rapport over de zaak Dhonukshe, dat maandag is vrijgegeven.
Volgens de Ombudsman hield de universiteit in het onderzoek naar manipulatie van beeldmateriaal in publicaties te weinig rekening met de belangen en kwetsbaarheid van de verdachte, de Nederlands-Indiase plantonderzoeker Pankaj Dhonukshe. Hij werd niet goed geïnformeerd over de precieze klacht en een tussentijdse uitbreiding daarvan, de procedures en de selectie van experts. Ook is het verwijt dat de universiteit pas in de uitspraak over de zaak voor het eerst het woord 'fabricaties' (verzinsels) gebruikt.
Volgens de Ombudsman in juist in dit soort onderzoeken zorgvuldigheid van groot belang. 'Individuele wetenschappers zijn uiterst kwetsbaar in kwestie van wetenschappelijke integriteit.'
Verwoest
In een reactie zegt Dhonukshe, die inmiddels geen onderzoeksbaan meer heeft, blij te zijn met de uitspraak. 'Het is goed nieuws dat een onafhankelijke instelling vaststelt dat de zaak oneerlijk is verlopen. Mijn zeer succesvolle carrière is verwoest, op een onzorgvuldige manier. Dat vraagt om een correctie.'
Dhonukshe (India, 1975) raakte in 2014 in moeilijkheden toen aan het licht kwam dat fotomateriaal van plantenwortels in een hele reeks artikelen met knip- en plakwerk in elkaar gezet leek. Hij was toen net met een prestigieuze Europese ERC miljoenenbeurs van Utrecht naar Gent overgestapt, inclusief een felbegeerde VENI-beurs van NWO van een kwart miljoen. In Gent werd hij op staande voet ontslagen.
Ontoelaatbaar rommelen
Utrecht onderzocht de zaak in overleg met het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI) en veroordeelde de oud-werknemer uiteindelijk voor ontoelaatbaar rommelen met beeldmateriaal. Dhonukshe zelf erkende destijds dat er slordigheden in zijn werk zaten, maar onderstreepte dat die de conclusies niet ondergroeven. Bovendien waren de artikelen, veelal over wortelgroei van planten, samen met vele anderen tot stand gekomen.
De Universiteit Utrecht zegt in een schriftelijke reactie altijd naar beste eer en geweten te hebben gehandeld in de zaak. 'Wij nemen de conclusies van de Ombudsman ter harte, maar hebben volgens de landelijk geldende normen gehandeld.' De universiteit wil de kritiek van de Ombudsman daarom voorleggen aan de vereniging van Nederlandse universiteiten VSNU.
Procedures
De Ombudsman doet nadrukkelijk alleen een uitspraak over de gevolgde procedures, en niet over de vraag of er sprake was van fraude. Utrecht stelt ook dat aan de conclusie dat Dhonukshe gefraudeerd heeft overeind blijft. 'De wetenschappelijke integriteit, waaraan wij zeer hechten, is geschonden.' Een gebaar richting Dhonukshe vindt de universiteit niet aan de orde, zegt woordvoerder Ludo Koks.
De bioloog zelf beraadt zich op vervolgstappen. 'Als de procedure onzorgvuldig is verlopen, moet ook de conclusie worden herzien. Ik ben vernietigd, geslachtofferd om een paar fouten in illustraties.'
De Ombudsman doet geen uitspraak over acht klachten over slordigheid en onvolledigheid die Dhonukshe indiende over het LOWI, omdat dat voor de wet geen bestuursorgaan is, maar een commissie van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Hij gaat alleen over klachten over bestuurders in Nederland.
