Oliemaatschappijen misleiden de politiek over ecotax

Het beeld dat de oliemaatschappijen in deze brief schetsen, vraagt om een flinke nuancering. Een energieheffing heeft, mits goed uitgevoerd, juist een uitgesproken positief effect op de werkgelegenheid, in tegenstelling tot wat de oliemaatschappijen suggereren.

Wat houdt die energieheffing nu eigenlijk in? Hoewel de stukken dit najaar nog door de Tweede en Eerste Kamer moeten, zijn de plannen al goed uitgewerkt. Voor aardgas, olie, LPG, propaan en butaan zal dit in drie gelijke stappen gebeuren; de elektriciteitsprijs wordt in één keer verhoogd. De eerste prijsverhoging zal plaatsvinden op 1 januari 1996.

Deze extra belasting op energie wordt geheven omdat de overheid de uitstoot van kooldioxyde wil verminderen. Kooldioxyde komt vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen, en is de belangrijkste oorzaak van het broeikaseffect. De extra belasting zal naar schatting zo'n 2,4 miljard gulden opleveren.

Natuurlijk vindt niemand het leuk om meer belasting te gaan betalen. Het aardige van de energieheffing is echter dat de belasting voor een belangrijk deel weer wordt teruggegeven.

Deze 'terugsluizing' vindt plaats door tegelijkertijd de belastingdruk op de arbeid te verminderen. Dit gebeurt door het verhogen van de belastingvrije voet, de verlaging van de tarieven voor de eerste belastingschijf, verlaging van de vennootschapsbelasting en verhoging van een aantal aftrekposten.

Simpel gezegd: de energierekening wordt hoger, maar er hoeft minder aan loon-, inkomsten- en andere belasting betaald te worden. Het gemiddelde gezin en het gemiddelde bedrijf zullen er per saldo niet op vooruit of op achteruit gaan, in theorie. Wie zuinig omspringt met energie kan er zelfs op verdienen.

Het belangrijkste voordeel van het verlagen van de loonlasten is dat arbeid daardoor goedkoper wordt, zodat de werkgelegenheid kan toenemen. Klagen bedrijven, politici en vakbonden niet allemaal over het feit dat de loonlasten zo hoog zijn, en dat de 'wig' moet worden verkleind?

De energieheffing biedt een prachtige gelegenheid om die 'wig' te verkleinen. Zonder dat je daarmee in pijnlijke financieringsproblemen komt, zoals bijvoorbeeld bij de WAO het geval was.

De laatste jaren zijn er veel nationale en internationale studies verricht naar de gevolgen van wat men ook wel 'ecotax' noemt: een hogere belasting op energiegebruik, gekoppeld aan een verlaging van de belasting op arbeid. Hoewel er vele verschillende manieren zijn waarop je zo'n ecotax kunt vormgeven, en zo'n ecotax dus ook evenzovele verschillende gevolgen kan hebben, zijn de resultaten van die onderzoeken overwegend positief. Het effect op het milieu is in alle gevallen positief. Hoe hoger de prijs van energie, hoe minder er wordt gebruikt, dus hoe minder er wordt vervuild.

Over de gevolgen voor de werkgelegenheid bestaat minder consensus, maar ook daar verwachten de onderzoekers over het algemeen positieve effecten. Dit hangt echter sterk af van de mate waarin de belasting op arbeid verlaagd wordt, en van de schaal waarop de ecotax wordt ingevoerd. In Europees verband of op wereldschaal werkt een ecotax natuurlijk beter. Maar zelfs een beperkte energieheffing die alleen in Nederland wordt ingevoerd, zal al een aanzienlijk positief effect hebben op de werkgelegenheid.

Vandaar dat de 'brandbrief' van de oliemaatschappijen 'spelen met vuur' is. Niemand die zich serieus in het onderwerp van energieheffingen heeft verdiept, zal beweren dat de maatregel banen gaat kosten. De oliemaatschappijen wel, zij klagen over het verlies van 'duizenden banen', een getal waarvan niemand weet waar het vandaan komt.

Als het niet zo'n dooddoener was waarmee we zelf maar al te vaak om de oren zijn geslagen, dan zouden wij als milieuorganisatie haast kunnen beweren dat de oliemaatschappijen met hun verzet 'de vooruitgang tegen willen houden'.

Bovendien komt de noodkreet van de maatschappijen nogal overdreven over. De bescheiden heffing die de regering wil invoeren, zal een energiebesparing van minder dan 1 procent tot resultaat hebben. De oliemaatschappijen spreken dus al van een 'nekslag' wanneer ze 1 procent minder olie en gas kunnen verkopen.

Vanwege deze 1 procent energiebesparing is het niet helemaal onterecht dat de oliemaatschappijen het milieu-effect van de heffing betwijfelen. De energieheffing zoals die op stapel staat, is natuurlijk maar een beperkte maatregel, waar nog wel een aantal nadelen aan kleeft.

Het belangrijkste nadeel is wel, dat het alleen een heffing voor kleinverbruikers is: huishoudens en kleine bedrijven dus. De echte energieverspillers worden volkomen buiten schot gelaten, hetgeen ons inziens een gemiste kans is.

Op deze manier is het milieu-effect gering, en loop je veel geld mis - geld waarmee je nog meer banen had kunnen scheppen. Een ander nadeel is het feit dat de terugsluizing niet helemaal volledig is, ondanks de voornemens van het kabinet daarvoor zorg te dragen.

ABSURD genoeg krijgen de oliemaatschappijen Esso en Shell volgens een oud herenakkoord 5 procent van de totale opbrengst van de energieheffing, ter compensatie van hun inkomstenderving. Met dit gegeven in het achterhoofd, wordt de brief van de oliemaatschappijen wel erg wrang.

De oliemaatschappijen zouden af moeten zien van deze regeling, of op zijn minst dit geld gebruiken voor investeringen om het milieurendement binnen hun sector te verbeteren.

De oliemaatschappijen hebben natuurlijk het volste recht op te komen voor hun eigen belangen. Wanneer ze daarbij echter de feiten verdoezelen en verdraaien, en eigenbelang proberen te presenteren als maatschappelijk belang, zijn zij op een verkeerde manier bezig.

Rinke Hoekstra

De auteur is medewerker van Aktie Strohalm