Old boys in de wereld van het grote geld

Het drama Ahold, waarin de opkomst en val van Ahold staan opgetekend, werd afgelopen dinsdag bekroond als Managementboek van het Jaar. En verdiend. Journalist Jeroen Smit maakte een fascinerende reconstructie, na een kleine honderd gesprekken met Ahold-kopstukken en Ahold-kenners. Hij mocht niemand citeren, maar kon na herhaalde verificatie het verhaal zelf wel vertellen. En niemand heeft sindsdien - het boek verscheen maart vorig jaar - de feiten tegengesproken.

Het relaas opent, spectaculair, met de bijna-crash van het concern in februari 2003. Smit neemt de lezer mee het hoofdkantoor in, op de vrijdagochtend dat donkere BMW's en Mercedessen er een dozijn investment-bankers afleveren. Ahold zit aan de grond en de bankiers moeten beslissen of er nog een nieuw krediet komt. Je volgt de krijtstreeppakken in de lift omhoog en beleeft hun hele slopende weekend, in vergaderruimtes die langzaam gaan stinken naar sigarettenpeuken en pizzaresten. De topbankiers pakken nog een paar uurtjes een hotel, maar de junioren moeten dag en nacht doorcijferen, slechts onderbroken door een powernap onder hun jasje op de vloer. Want maandag, voordat de beurs opent, moet er duidelijkheid zijn.

Het uurgewijze verslag van deze exercitie is onthullend. De bankiers aarzelen en sluiten geheime bondjes, terwijl Van der Hoeven praat, schreeuwt, ijsbeert en zondagnacht ten slotte huilend aftreedt. Intussen blijven er dramatische feiten doorkomen. Nog in het holst van de maandagochtend, om drie uur, wordt bekend dat de schade bij Ahold-dochter US Foodservice niet 340, maar 500 miljoen bedraagt.

De Nederlandse banken willen de voormalige nationale trots overeind houden en praten in op hun Amerikaanse collega's. Pas tien minuten voordat de beurs opent, weten ze een gezamenlijk krediet ondertekend te krijgen. Direct gaat er een persbericht uit: fraude bij Ahold, het bedrijf onthoofd, krediet verzekerd. Een paar uur later hebben de aandeelhouders samen een slordige acht miljard euro verloren.

Zo draait de wereld van het grote geld. Maar gefeest wordt er ook, in betere tijden. In 1994 gaat de hele top van het bedrijf samen op vakantie naar Curaçao. En in 2001 fuiven ze zelfs vijf dagen en nachten lang, samen met tweehonderd Ahold-managers plus aanhang. Naarmate de Ahold-zeepbel verder opzwelt, worden de relaties kleffer. Pas als het misgaat, blijkt het netwerk fragiel. President-commissaris De Ruiter laat zijn 'vriend' en 'tovenaar' Van der Hoeven, die hij altijd zijn gang liet gaan, die februaridag in 2003 keihard vallen. Hij haalt net zo makkelijk weer een ander vriendje binnen om de financiën op orde te brengen.

Voor de managementboekenprijs was ook een zakenthriller genomineerd: De broncode van Quote-journalist Eric Smit. Diens reconstructie van de geldjacht rondom een vermeende Nederlandse topuitvinding kreeg al eerder een lovende bespreking in deze krant. High-tech-tycoon Roel Pieper speelt een banale hoofdrol, aansluitend bij een stoet megalomane windbuilen die in één klap miljardair denken te worden. Eric Smit betracht met zijn vaak komische dialogen en smeuïge details minder distantie dan de Ahold-biograaf, maar de overeenkomsten tussen beide boeken zijn opmerkelijk.

De broncode schetst dezelfde old boys-sfeer, hetzelfde zakelijke nepotisme als Het drama Ahold. De mannen beloven elkaar gouden bergen. Ze grossieren in tweede en derde huwelijken. Vrouwen zijn decorstukken, of het nu geblondeerde modepoppen zijn of gehaaide exen. Plaats van handeling is vaker een restaurant, zeiljacht of landgoed dan een kantoor. Villadorp Bloemendaal, eerder al woonstee van de familie Heijn en van Ahold-bestuurder Everaert, figureert als een broeinest, waar Van der Hoeven en Pieper beiden hun buurman als zakelijke vertrouweling uitkiezen. In Piepers royale tuin lunchen en barbecuen de zelfverklaarde vrienden met hun advocaten en bankiers.

Zíjn dit wel managementboeken? De longlist voor dit derde Managementboek van het Jaar, opgesteld door prijsorganisator en boekverkoper Managementboek.nl, bevatte hoofdzakelijk brave producten van consultants. Boeken vol modellen, stappenplannen, handvatten en routekaarten. De jury schoof ze, op één verzamelbundel na, rigoureus terzijde. Onder leiding van veellezer Harry Starren, directeur van het opleidingsinstituut De Baak, zette ze naast de twee Smitten ook de prachtige biografie van de vooroorlogse SHV-topman en multi-commissaris Van Beuningen op de shortlist.

Zo wordt zichtbaar hoe ver theorie en praktijk in dit vak uit elkaar liggen. Evenmin als Van Beuningen breken de eigentijdse old boys zich het hoofd over managementmodellen. Zij spelen verwoed op een ander bord: monopoly.