Nul zwarte politici in de nieuwe Tweede Kamer: hoe pijnlijk is dat?

'Dé zwarte stem bestaat niet' zegt Don Ceder, een politicus van de ChristenUnie met een Ghanees-Surinaamse achtergrond.

Het is eind februari. Links en rechts van Ceder staan andere zwarte Nederlandse politici: Gladys Albitrouw (DENK), Mpanzu Bamenga (D66), Sylvana Simons (Artikel1). Plaats van handeling is het Amsterdamse pand van de Vereniging Ons Suriname, waar een politiek café gehouden wordt over zaken die zwarte Nederlanders na aan het hart liggen. Zoals de kwestie representatie. Kan en moet een zwarte politicus in de Tweede kamer namens alle zwarte Nederlanders spreken?

'Stem niet op mij omdat ik een kleurtje heb' zegt Ceder. 'Ik zal u teleurstellen.'

Brugfunctie

Sylvana Simons is het daar niet mee eens. Zij gelooft wel dat een zwarte politicus in de Tweede Kamer een brugfunctie tussen de politiek en de zwarte gemeenschap kan vervullen. Een zwarte parlementariër is beter in staat haar pijn te begrijpen en die te vertolken in de politiek. 'Ik geloof in emancipatie door representatie.'

Spoel door naar 15 maart, verkiezingsavond. De vraag of een zwarte parlementariër iets kan en moet betekenen voor zwarte Nederlanders is vooral een theoretische gebleken. De nieuwe Tweede Kamer zal namelijk nul zwarte politici tellen.

Dat is een rigoureuze breuk met 23 jaar zwarte aanwezigheid in de Tweede Kamer. Sinds 1994 is er altijd een parlementariër geweest met een Surinaamse, Antilliaans, of Afrikaanse achtergrond. Denk aan PvdA'er John Leerdam, eendagsvlieg James Sharpe van de PVV, of VVD-ster Laetitia Griffith.

'Bij dé politieke thema's van nu - identiteit en thuisgevoel - mis je de ervaring van zwarte Nederlanders' zegt de jonge Congolees-Nederlandse publicist en PvdA-lid Kiza Magendane (25). In een opiniestuk in deze krant deed Magendane zijn beklag over het tekort aan zwarte Nederlandse politici op een verkiesbare plek.

Dat is schandalig, vond hij, zeker nu de politiek wordt gedomineerd door het identiteitsdebat en kwesties als Zwarte Piet en het slavernijverleden regelmatig hoog opspelen. 'Maar het gaat ook om de kracht van zichtbaarheid - dat jonge zwarte mensen naar de politiek kijken en realiseren dat ze meer kunnen worden dan alleen sporter of entertainer.'

In totaal heeft de Tweede Kamer zeventien parlementsleden gekend met een postkoloniale (Suriname, Antillen) of Afrikaanse achtergrond. Zeven daarvan waren lid van de diversiteitpartij bij uitstek, de PvdA.

Op de laatste kandidatenlijst had de PvdA een plek ingeruimd voor Amma Asante die een Ghanese achtergrond heeft. Zij werd echter op een onverkiesbare plek op de lijst (nummer 36) gezet.

'Er gaat enorm veel positiviteit uit van een zwarte vrouw in de Tweede Kamer' zegt Amma Asante, die vorig jaar zes maanden lang een opengevallen plek in de Tweede Kamer mocht vullen. 'Mijn aanwezigheid in de Kamer gaf zwarte jongeren de hoop dat ze in dit land alles kunnen worden wat ze maar willen en dat dit land ook van hun is. Dat kreeg ik op straat te horen, maar ook van de jongeren die ik op bezoek kreeg in de Kamer. Nu nog stromen de berichten binnen. Jongeren zeggen dat ze het jammer vinden dat ik er niet meer ben om hun te vertegenwoordigen.'

Ook andere partijen die diversiteit een belangrijk thema vinden, zoals GroenLinks en D66, bleven in gebreke en deden weinig om de zichtbaarheid van zwarte Nederlandse politici te bevorderen. Op de kandidatenlijst van de GroenLinks was geen enkele zwarte Nederlander te bekennen.

'Negrofobie'

De eerste zwarte Nederlander op de kandidatenlijst van D66 - Mpanzu Bamenga - stond op een vrijwel onverkiesbare plek (nummer 35). De twee zwarte Nederlanders die nog het dichtst tegen een Kamerzetel aan zaten waren Gladys Albitrouw (nummer vier van DENK) en Don Ceder (nummer zeven van ChristenUnie).

'Ik neem het vooral de grote gevestigde partijen kwalijk dat ze geen zwarte Nederlanders op een verkiesbare plek op hun kandidatenlijst hadden staan' zegt Kiza Magendane. 'Bij deze partijen ligt de echte macht. Er moeten zwarte Nederlanders zijn op de plekken waar de belangrijke beslissingen worden genomen.'

Magendane heeft wel een idee over het ontbreken van zwarte Nederlanders op verkiesbare plekken: dat ligt volgens hem aan historisch bepaalde 'negrofobie'. De koloniale geschiedenis belemmert de politiek om zwarte mensen voor vol aan te zien, zegt Magendane.

Is er ook een andere uitleg denkbaar? Uit het SCP-rapport Integratie in zicht? (2016) bleek dat de opkomstintentie bij de verkiezingen onder Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders - respectievelijk 66 en 57 procent - ver onder de opkomstintentie lag van Marokkaanse Nederlanders (74 procent), Turkse Nederlanders (73 procent) en autochtone Nederlanders (89 procent).

Een zelfde beeld lieten de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen uit 2014 zien. Waar het gemiddelde Amsterdamse opkomstcijfer lag op vijftig procent, lag dat bij Turkse Amsterdammers op 34 procent, en bij Surinaamse Amsterdammers op 25 procent.

Het is voorstelbaar dat een groter politiek engagement onder zwarte Nederlanders invloed zou kunnen uitoefenen op de samenstelling van de kandidatenlijsten. Een ruimere stembusgang had zwarte Nederlandse politici ook flink wat voorkeursstemmen kunnen opleveren, en het had de partij met de meeste zwarte politici - Artikel1 - de Kamer in kunnen loodsen.

Een andere uitleg voor de geringe vertegenwoordiging van zwarte Nederlanders in de Tweede Kamer heeft politicologe Liza Mügge van de Universiteit van Amsterdam. Mügge doet onderzoek naar dertig jaar diversiteit in de Tweede Kamer. Zij ziet een duidelijke correlatie tussen de vertegenwoordiging van etnische minderheden in Tweede Kamer en de mate waarin hun geloof of achtergrond geproblematiseerd wordt. 'In de jaren negentig had je relatief veel vrouwen Surinaamse en Antilliaanse origine in de Tweede Kamer. Dat had te maken met het sterk netwerk dat ze hadden binnen de PvdA, maar ook met de politisering van Surinaamse en Antilliaanse probleemjongeren. Na de aanslagen van elf september 2001 zakte dat weg. Toen werd de islam gepolitiseerd en groeide het aantal Kamerleden met een Marokkaanse of Turkse achtergrond.'

Vertegenwoordigd

Een partij die het ontbreken van het zwarte geluid zou kunnen opvangen is DENK. In hun partijprogramma eisen zij onder meer formele excuses en herstelbetalingen voor het slavernijverleden.

'Witte Nederlanders denken vaak dat Turkse en Marokkaanse Nederlanders kunnen spreken voor zwarte Nederlanders' zegt Magendane. 'Dat is wat ik de allochtonisering van de zwarte Nederlander noem. Het is een trucje van het multiculturalisme dat alle minderheden in het hokje allochtoon stopt. Daarmee ontken je de unieke ervaringen en de specifieke pijn van zwarte Nederlanders. Daarnaast, hoe kunnen Turkse en Marokkaanse Nederlanders voor zwarte Nederlanders praten als er in hun eigen gemeenschappen veel negrofobie heerst?'

PvdA-lid Amma Asante denkt dat het geluid van zwarte Nederlanders nog wel zal aankomen in de Tweede Kamer, hoe lelieblank die op het moment ook is. 'Ik voel me niet alleen vertegenwoordigd door zwarte vrouwen. Ik voel me vertegenwoordigd door mensen die macht, inkomen en werk willen verdelen en die strijden tegen uitsluiting. Dat zijn thema's die enorm belangrijk zijn voor zwarte Nederlanders en die nu ook in goede handen zullen zijn bij de progressieve partijen.'

Deze zwarte Kamerleden zaten tot nu toe in de Kamer

Chantal Gill'ard, PvdA (Antilliaanse vader, Surinaamse moeder, geboren in Rotterdam). In de Kamer van 2006-2010.

undefined

John Leerdam, PvdA (geboren op Curacao). In de Kamer van 2003-2012.

undefined

Cynthia Ortega-Martijn, CU (geboren op Curacao). In de Kamer van 2006-2012.

undefined

James Sharpe, PVV (Arubaanse vader, Nederlandse moeder, geboren in Eindhoven). In de Kamer van juni 2010- november 2010.

undefined

Kathleen Ferrier, CDA (geboren in Suriname). In de Kamer van 2002-2012.

undefined

Leatitia Griffith, VVD (geboren in Suriname). In de Kamer van 2003-2010.

undefined

Tanja Jadnananansing, PvdA (geboren in Leiden, maar opgegroeid in Suriname, Surinaamse vader, Arubaanse moeder). In de Kamer van 2010-2016

undefined

Lucy Kortram, PvdA (geboren in Suriname). In de Kamer van 1998-2002.

undefined

Ram Ramlal, CDA (geboren in Suriname). In de Kamer van 1992-1994.

undefined

Nirmala Rambocus, CDA (geboren in Suriname). In de Kamer van 2002-2006.

undefined

Patricia Remak, VVD (geboren in Amsterdam, Surinaamse ouders). In de Kamer van 1998-2002.

Evan Rozenblad, PvdA (geboren in Suriname) van mei 1994-juni 1994.

Tara Singh Varma, GL (geboren op Brits Guyana, opgegroeid in Suriname, Surinaamse ouders) van 1994-2001.

undefined

Varina Tjon-A-Ten, PvdA (geboren in Suriname) van 2003-2006.

undefined

Amma Asante, PvdA (Ghanese achtergrond) zes maanden Kamerlid in 2016.

Ayaan Hirsi Ali, VVD (Somalische achtergrond) van 2003 tot 2006.

undefined