Nuchter met een vleugje mystiek

Landschapsschilder Hans Broek (1965) trok in 1995 van Amsterdam naar Los Angeles en het is, zoals te zien op zijn overzichtstentoonstelling Hans Broek -10 Years, het beste wat hem is overkomen. Want Broek heeft in Amerika het licht ontdekt. Dat klinkt belachelijk. Het Hollandse licht is, ondanks wat recent gemopper, nog altijd legendarisch. 'Nergens ter wereld heb je zulke wolkenluchten', constateerde Karel Appel verheugd toen hij na een jarenlang verblijf in Amerika in 2000 terugkwam. Veel licht zag Appel liggend in het Hollandse gras, blij licht: wit en helder.

Maar Broek zag het anders. Zijn panoramische stadslandschappen van voor 1995 anonieme rafelrandenlangs autoweg en spoorbaan waarin geen mens zich vertoont zijn modderig en zwaarmoedig. En ook zijn eerste schilderijen in Amerika, levensgrote portretten van een lege auto of van verlaten huizen, zijn grijs en verre van vrolijk. Maar kort daarop gooit Broek de grauwsluier van zich af en breekt het licht door: hard, stralend op het midden van de dag, etherisch, smeulend aan de einder in de avond, als vuurvliegjes in de nacht.

Broeks reusachtige schilderijen afmetingen van twee bij drie meterzijn geen uitzondering zijn buitengewoon populair bij Hollandse bedrijven. KPN, de Rabobank, Caldic, Peter Stuyvesant, Akzo Nobel, de Nederlandse Bank, noem het, en ze hebben een Broek in hun collectie. Ook de koningin heeft er in haar bezit. Dat komt niet alleen door dat licht of door Broeks thema: de versmelting van stad en land. Het komt ook door zijn steeds sterkere neiging om huizen, bomen en bergen te reduceren tot kraakheldere sjablonen en door zijn blik, getekend door de giganten van de Nederlandse kunstgeschiedenis.

Neem 2012 (1998), waarin een huis als een zwarte streep baadt in zeegroen licht en de bomen afsteken als opengewerkt kant. Een echo van de zeventiende-eeuwse schilder Hercules Seghers klinkt door in die wapperende bomen. Net zoals dat ene standvastig neergepote raam met die ene deurstreep lonkt naar Mondriaan.

In zijn recente schilderijen schuift Broek verder richting zijn beroemde voorganger. Net als Mondriaan is hij in de ban van de nachtelijke skyline. In Colorado Blvd (2002), Broeks Boogie Woogie, trekt de boulevard als een lavastroom van stippen door de zwarte heuvels. Huizen zweven als tweedimensionale vlakken in het rond. Heel af en toe is een camper herkenbaar, of een huis met een puntdak. Dan schemert achter dat neutrale landschap opeens de nietigheid van de mens. Broek koorddanst tussen abstractie en figuratie, tussen Hollandse nuchterheid en een vleugje mystiek en dat werkt niet alleen voor bedrijven of voor de koningin bedwelmend. Alleen jammer dat dat gigantische, indrukwekkende formaat niet in een doorsnee huiskamer past.