‘Nu de coronagolf in China achter de rug is, wordt er niet meer over gepraat’

Dag Leen. Wat is er nu bekend over hoe het ervoor staat met corona in China?

‘De Chinese overheid zegt dat 80 procent van de bevolking geïnfecteerd is geweest, en dat het ergste achter de rug is. Uit eigen observatie lijkt de trend me wel te kloppen. De hoofdstad Beijing liep voor, hier kwam het gewone leven eind december alweer op gang. Bij vrienden in Shanghai gebeurde dat twee weken later ook.

‘De meeste mensen die ik spreek, vertellen eenzelfde verhaal. Half januari was ik op het platteland en daar spraken mensen over hoe erg het was geweest. In de verleden tijd dus. Ik hoor ook van mensen die recent in het ziekenhuis moesten zijn, dat het daar nu veel minder druk is.

‘Maar de grote vraag is of de getallen kloppen. Volgens de Chinese overheid zouden er tussen 8 december – het moment dat de covidmaatregelen vervielen – en 26 januari 78.960 doden zijn gevallen, door of met covid. Dat zou, met wat we uit de rest van de wereld weten over de omikronvariant, een waar mirakel zijn.

‘Die onbetrouwbare data zijn niet onschuldig. Ze maken het lastig om te voorspellen wat we de komende tijd nog kunnen verwachten. Als inderdaad 80 procent van de bevolking een infectie heeft gehad, duurt het waarschijnlijk langer voordat er een tweede golf komt dan wanneer dat aantal veel lager ligt. Maar we weten dus niet hoe het echt zit. Allicht weet de Chinese overheid dat zelf niet eens.’

Welke rol heeft het Chinees Nieuwjaar gespeeld bij de verspreiding van het virus?

‘Het virus heeft zich ontzettend snel verspreid, en waarschijnlijk was het grootste deel van de besmettingsgolf al achter de rug toen het Chinees Nieuwjaar begon. Maar we hebben geen goed zicht op de meest afgelegen delen van het platteland.

‘Wat mij opviel is dat veel mensen van tevoren zeiden zich zorgen te maken, met name om ouderen. Tijdens het Nieuwjaar zijn de meesten echt voorzichtig geweest met ouderen, en ook met mensen die nog niet besmet waren. Maar mensen die wel al besmet waren geweest, waren onderling minder voorzichtig.

‘Dat zag je aan de uitstapjes die ze maakten of aan de drukte bij toeristische bestemmingen. De toeristische uitgaven in de vakantieweek van Nieuwjaar waren 30 procent hoger dan vorig jaar. Dat is nog wel altijd minder dan voor corona.’

Speelt corona nog een rol in het dagelijks leven?

‘Het lijkt alsof de Chinese bevolking covid nu heel snel achter zich wil laten. Tijdens de besmettingsgolf waren veel mensen verontwaardigd. Er was hen voorgehouden dat corona nu slechts een verkoudheid zou zijn, maar dat viel erg tegen. Ziekenhuizen en crematoria werden overspoeld. Ook jongeren konden flink ziek worden.

‘Maar nu dat achter de rug is, wordt er niet meer over gepraat. Niet op sociale media en niet in gewone gesprekken. Dat is deels cultureel bepaald. In China praten mensen vaak minder openlijk over problemen of moeilijkheden. Het idee is al snel: we laten het verleden rusten, we kijken liever vooruit.

‘Voor een deel komt het ook door de politiek. De heftige coronagolf en de overweldiging van ziekenhuizen en crematoria is het gevolg van het onvoorbereid loslaten van het zerocovidbeleid. Als je daarover praat, bekritiseer je de overheid. Dat is taboe. Die culturele en politieke aspecten komen hier samen.

‘Dat betekent niet dat mensen de heftige gebeurtenissen daadwerkelijk al vergeten zijn. Het zerocovid-beleid was extreem streng en ingrijpend, en heeft uiteindelijk weinig opgeleverd. Mensen zijn alsnog erg ziek geweest of hebben familieleden die geen zorg konden krijgen of die zijn overleden. Het zal veel tijd vergen voordat mensen daar overheen zijn.

‘In grote steden dragen Chinezen nog wel mondkapjes. Dat komt voor een deel omdat het nog verplicht is in het openbaar vervoer. Maar ook op straat zie je het massaal. Wel vaker op de kin dan voorheen. Ik denk dat het na drie jaar ook gewenning geworden is.’

Een andere kwestie die nu speelt met China: de export van chipmachines van ASML is door een akkoord tussen Nederland en de VS aan banden gelegd. Hoe raakt dat China?

‘Het is zeker ingrijpend. Het komt bovenop eerdere maatregelen waarbij steeds minder Amerikaanse chiptechnologie aan China kan worden verkocht. De Chinese overheid probeert daarom al jaren om meer eigen chips te produceren. Maar voorlopig wordt slechts 7 procent van de Chinese chips in eigen land gemaakt. Dat maakt China kwetsbaar voor sancties.

‘Om meer eigen chips te maken, en vooral meer chips uit het hoogste segment, heeft China geavanceerde machines nodig, zoals die van ASML uit Nederland of van Nikon uit Japan. Nu de export daarvan verder aan banden wordt gelegd, is dat een stevige streep door de rekening voor China. Het land krijgt het nu nog moeilijker om zelfvoorzienend te worden.

‘China wil natuurlijk liefst zelf die machines gaan maken, maar dat is extreem moeilijk. De bedrijven in Europa en Japan hebben decennialange ervaring, dat is niet zomaar in te halen. Chinese chipproducenten lopen nu nog verschillende generaties achter op hun westerse concurrenten. De voorbije jaren heeft de Chinese overheid heel veel geld uitgetrokken om zijn binnenlandse chipindustrie te helpen. Er is vooruitgang geboekt, maar de achterstand blijft groot.’

Kan Nederland ook tegenmaatregelen van China verwachten?

‘China heeft boos gereageerd, maar vooral richting de VS. Nederland wordt eerder als een slachtoffer van Amerikaanse dwang voorgesteld. Je ziet dat ze heel voorzichtig zijn om met de vinger naar Nederland te wijzen. Bij het Chinese persbureau Xinhua was een bericht over een gesprek tussen minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken en zijn Chinese ambtgenoot. Dat klonk allemaal heel vriendelijk. De gezamenlijke belangen werden sterk benadrukt.

‘Dat heeft ermee te maken dat de economische positie van China verzwakt is en het land internationaal geïsoleerd staat, door de reactie op de Russische invasie in Oekraïne. Ze willen Nederland en Europa te vriend houden en niet in een gezamenlijk anti-Chinees kamp met de VS drukken. Als er tegenmaatregelen komen, zal dat eerder gebeuren tegen Japan dan tegen Nederland.’