Nieuws
Noord-Holland verbiedt reclame voor vlees, vis en fossiel in abri’s: ‘Kopen mag, maar we moedigen het niet aan’
Noord-Holland wil als eerste Nederlandse provincie per direct reclame voor vlees, vis en fossiele producten en bedrijven weren uit haar bushokjes. Acht gemeenten hebben vergelijkbare voornemens uitgesproken, maar het effect is vermoedelijk beperkt.
Volgens Statenlid Anouk Gielen (GroenLinks), mede-indiener van de motie die het verbod regelt, is het besluit niet meer dan logisch. ‘We werken als provincie hard aan oplossingen voor de klimaatcrisis, maar geven in onze bushokjes een podium aan bedrijven die dat tegenwerken. Als duurzame provincie willen we geen advertenties voor verre vliegreizen of de benzine van Shell meer.’
De provincie heeft het recht om reclame te weigeren, dat staat in het contract met de reclame-exploitant. Een woordvoerder van de provincie bevestigt dat het verbod daarom per direct in zal gaan. ‘We hebben daarvoor al een verzoek ingediend. Over wat we doen met lopende en reeds ingekochte reclames die niet binnen de nieuwe regels passen, gaan we nog in gesprek.’
Vervuilende producten
Het verbod zal gelden voor de ruim 500 abri’s in bushokjes die de provincie beheert. Die bevinden zich allemaal buiten de bebouwde kom. Maar ook binnen de bebouwde kom, waar de bushokjes het domein zijn van de gemeente, is reclame voor vervuilende producten lang niet altijd meer veilig: Amsterdam, Den Haag, Utrecht, Nijmegen, Haarlem, Enschede, Amersfoort en Leiden hebben zich voorgenomen om aanprijzingen van fossiele producten te gaan weren. Haarlem en Nijmegen willen ook geen advertenties voor vlees uit de bio-industrie meer zien.
Tot invoering van zo’n verbod is het op veel plekken echter nog niet gekomen. ‘Vaak hebben gemeenten langlopende contracten met exploitanten die dat lastig maken’, verklaart Rosanne Rootert van actiegroep Reclame Fossielvrij. ‘Je zou het in lokale regelgeving kunnen vastleggen, maar geen enkele gemeente heeft dat tot nu toe geprobeerd.’
De gemeente Amsterdam heeft een tussenoplossing gevonden door afspraken te maken met de exploitant van abri’s in metrostations, maar elders in de stad zijn fossiele advertenties nog gewoon toegestaan. ‘In de metro’s weert Amsterdam bovendien alleen bepaalde reclame, zoals die voor benzineauto’s en afgeprijsde vluchten’, zegt Rootert.
Greenwashing
Het verbod in Noord-Holland richt zich op ‘producten met fossiele brandstoffen als energiebron’ en ‘vlees- en visproducten’. Gielen: ‘We zien dat lang niet alle bedrijven nu al klimaatneutraal kunnen opereren, maar het gaat ons om de bedrijven die op grote schaal fossiele brandstoffen oppompen.’
Rootert pleit daarnaast voor een verbod op greenwashing, het inzetten van reclame om een bedrijf groener te doen lijken dan het is en zo de publieke opinie te beïnvloeden. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat grote fossiele energiebedrijven voornamelijk communiceren over hun groene inspanningen, terwijl die slechts een klein deel van hun activiteiten vormen. Maar mede-indiener Alphons Muurlink (PvdA) wijst erop dat er al wetten bestaan die dat verbieden.
Ook hoogleraar marketing Peeter Verlegh (Vrije Universiteit) vraagt zich af of een verbod de oplossing is voor greenwashing. Hij ziet meer heil in specifieke maatregelen, zoals een stap naar de Reclame Code Commissie of de rechter. ‘Je kunt in je reclame wel inzoomen op 2 procent minder plastic in de deksel, maar als het voor de rest nog steeds een vervuilend product is, kun je het niet verkopen als duurzaam. Zulke misleidende claims kun je individueel aanpakken.’
Symboolmaatregel
Een tweede doel van het verbod is minder consumptie van vervuilende goederen, zoals vliegvakanties en hamburgers. ‘Net als met sigaretten’, zegt Gielen. ‘Die mag je nog wel kopen, maar we moedigen het niet aan.’ Een onderscheid maken tussen meer en minder duurzaam geproduceerd vlees, zoals de gemeente Haarlem wil doen, ziet ze niet zitten. ‘Voor de klimaatdoelen is het belangrijk dat we minder dierlijke eiwitten eten, waar die ook vandaan komen.’
Hoogleraar Verlegh vermoedt dat zo’n aanpak succesvol kan zijn, mits die op grote schaal wordt toegepast. ‘Over het algemeen is het zo dat reclame werkt, dus als je het verbiedt, zal dat gevolgen hebben voor de verkoop. Er is bijvoorbeeld brede consensus dat de gecombineerde maatregelen tegen roken effect hebben gehad’, zegt hij. Het gaat dan niet alleen om een reclameverbod, maar ook verminderde zichtbaarheid van sigaretten in supermarkten en het rookverbod in de horeca. ‘Zoiets zou je ook met vlees of vliegen kunnen doen.’
De campagne tegen roken duurt wel al tientallen jaren, en wat de unieke bijdrage van het reclameverbod is geweest, is niet vast te stellen. Is het dan niet vooral een symbolische maatregel? ‘Het is de vraag of een symboolmaatregel slecht is’, stelt Verlegh. ‘Je geeft er een belangrijk signaal mee af: dit is een onwenselijk product en we willen er niet mee geassocieerd worden.’
