Noem mij geen feminist

Ik ben een man.

Ik vind dat vrouwen dezelfde rechten verdienen als mannen en ik zie dat dit nog steeds niet zo is. Ik probeer seksisme te signaleren en me er zelf niet schuldig aan te maken. Je zou me een feminist kunnen noemen. Maar dat heb ik liever niet.

De huidige feministische stroming lijkt breder en toegankelijker dan ooit. Zij manifesteert zich vooral online en op sociale media. Beyoncé proclameert feministische teksten in de populairste popmuziek van dit moment, The Ghostbusters zijn anno 2016 geen mannen maar vrouwen en heel Nederland weet wat seksisme is. Een heel verschil met de tijd van de eerste feministen in de 19de eeuw. Al zetten zij zich voornamelijk in voor het vrouwenkiesrecht en de toelating tot universitair onderwijs, ze werden weggezet als anti-familie, anti-God en anti-man. Ze werden bestempeld tot radicalen, een mechanisme dat zich vaker voltrekt wanneer een minderheid de heersende orde poogt aan te vechten. Het stigma van de verbitterde vrouw kleeft nog steeds aan hedendaagse feministen, maar gelukkig zien steeds meer mannen in dat de beweging zich niet tegen hen persoonlijk richt, maar tegen een systeem waarbinnen de man beter af is dan de vrouw.

Een vrouw in bed krijgen

Als popmuziek, series en films die door miljoenen worden geconsumeerd feministisch kunnen zijn, waarom de man dan niet? Er zijn duidelijk zat mannen die daar geen enkele moeite mee hebben. De tumblr 'Male feminists of Tinder' staat vol mannen die zich op de dating-app als betrokken feminist profileren om aansluiting te vinden bij leden van het andere geslacht. Het voorlopige hoogtepunt is het profiel met de volgende leus: 'Feminist in the street, misogynist in the bed.' Zo is feminisme een nieuwe manier om vrouwen het bed in te krijgen. Affiliatie met feminisme inzetten om een vrouw in bed te krijgen: zo misplaatst dat het ironisch wordt.

Aan de andere kant van de oceaan profileert de ene na de andere prominente man zich als feminist en dat gaat er serieuzer aan toe: de Canadese premier Justin Trudeau, rockster Jack White, acteur Josh McGrow. Trudeau verklaart: 'Ik blijf net zo lang zeggen dat ik een feminist ben tot ik geen reactie krijg. Want zolang je progressief en liberaal bent zou er geen twijfel over moeten bestaan.'

Ook president Obama besloot zichzelf na twee termijnen in het Witte Huis als feminist te outen. 'De belangrijkste verandering die we moeten maken als het gaat om gelijke rechten voor vrouwen, moeten we in onszelf zoeken', schreef hij in een lang feministisch betoog in modeblad Glamour.

Één betere mensheid

'Hoe kunnen we voor een andere wereld strijden als slechts de helft van de wereldbevolking zich welkom voelt deel te nemen aan het debat?', vroeg actrice Emma Watson toen zij met een speech voor de Verenigde Naties de campagne HeForShe lanceerde. Die 'brengt de ene helft van de mensheid samen om de andere helft van de mensheid bij te staan, zodat ze samen kunnen streven naar één betere mensheid'. Ze reikte, zo zei ze, de man een formele uitnodiging aan.

In Iran tonen mannen zich solidair met hun vrouwelijke landgenoten door een hijab te dragen en de beelden ervan te delen op social media. In Nederland deed programmamaakster Sunny Bergman een oproep vergelijkbaar met die van Watson. Deze zomer ging een man viral die een campagne van Radio 538 persifleerde door zich in dezelfde positie te wringen als het vrouwelijke model van 538: een poes tussen de wijd gespreide benen, een verleidelijke blik richting de camera.

Als het over de feministische man gaat is het aha-moment een terugkerend fenomeen. Justin Trudeau beleefde zijn openbaring toen zijn vrouw hem vroeg waarom hij zijn dochter grootbracht met het belang van vrouwenrechten maar niet zijn zoons. Vanaf die dag zijn Justins ogen voorgoed geopend.

Aha!

In een interview waarin Dustin Hoffman terugblikt op zijn hoofdrol in Tootsie (1982), barst de Amerikaanse acteur in tranen uit. In de komedie speelt Hoffman een werkloze acteur die een ster wordt zodra hij besluit zich voor te doen als vrouw. Scenarist Murray Schisgal stelde de acteur ver voordat het filmen begon de vraag: hoe zou je leven zijn verlopen als je als vrouw geboren was? De vraag was dus niet: hoe zou het voelen om een vrouw te zijn, want daar heeft volgens Hoffman elke man weleens over gefantaseerd, maar: als jij als vrouw was geboren, hoe had dat je dan anders gemaakt?

Voor ze besloten de film te gaan maken, wilde Hoffman zich als Tootsie laten schminken om eerst te zien of hij overtuigend zou zijn in zijn rol. Het eerste wat hij de visagist vroeg nadat ze haar kwasten had neergelegd was: 'Kun je me nu tot een mooie vrouw maken?' 'Nee', luidde het antwoord. 'Dit is alles wat ik voor je kan doen.'

Daar hebben we Dustins aha-moment. Hij keek in de spiegel en zag een vrouw die hij nooit aandacht zou schenken, nooit zou aanspreken op een feestje, omdat hij als man had geleerd dat een vrouw een mooie vrouw hoort te zijn en dat het seksistische klimaat waarin hij was opgegroeid hem had geleerd dat vrouwen die niet mooi zijn ook niet interessant zijn. Hij kwam thuis en vertelde zijn vrouw: 'Ik moet die film maken.'

Identificeren met vrouw zijn

De les die Dustin Hoffman deelt is simpel: we leven in een maatschappij die vrouwen waardeert op basis van hun uiterlijk. Ik had moeite mijn tranen te bedwingen terwijl Hoffman volschoot. Het is prachtig wanneer een man in staat is zich, zij het tijdelijk, te identificeren met vrouw zijn. Toch knaagde er iets toen ik het filmpje een paar jaar later terugkeek.

Wanneer Hoffman zijn gezicht wast, is hij weer gewoon een man. Er zijn bemoedigende berichten. Stappen in de richting van een breder en inclusiever feminisme. Maar feit blijft dat de man met hijab en de man met kater tussen de benen zich maar tijdelijk in de positie van de vrouw kunnen plaatsen. Ze maken de behulpzame man nog niet tot feminist.

Iedere feminist zou het feministische debat moeten kunnen informeren en voeden. Alle feministen zouden binnen dat debat gelijk moeten zijn, maar hoe zou een man die positie kunnen innemen? Hoe informeert hij zich, uit welke ervaring put hij? Precies, die van de vrouw. Bovendien: hoe vreemd zou het zijn wanneer mannen vrouwen zouden vertellen hoe ze feminist moeten zijn?

Solidariteit

Zolang mannen worden geprezen voor het benoemen van zaken die vrouwen al decennialang willen agenderen, en diezelfde vrouwen voor het aankaarten van deze zaken bitter, boos en gefrustreerd worden genoemd, is er iets grondig mis.

In bepaalde opzichten is de zaak van de feministische man te vergelijken met de cover van het zomernummer van de L'homo, waarop Jan Versteegh en Tim Hofman prijkten. De foto waarop de twee op het punt staan een vurige zoen in de branding te delen getuigt van solidariteit met de Nederlandse gay-community, maar om dat te bereiken stonden er twee prominente, inspirerende en vooral overtuigd heteroseksuele mannen op een prachtige, uiterst zichtbare plek waar anders, precies, twee homomannen of vrouwen hadden kunnen staan.

Wanneer de heren tijdens interviews werd gevraagd of er sprake was van opwinding tijdens het poseren in de branding konden ze niet snel genoeg zeggen dat dat 'totaal niet' het geval was. 'Het is voor ons makkelijk lullen', besloot Tim Hofman toen het gesprek zich later richtte op hoe bizar het is dat er überhaupt nog sprake is van een coming-out. Het treurige is dat deze twee mannen worden gehoord als woordvoeder voor de homogemeenschap en er niet een homoman of vrouw bij Humberto Tan mocht aanschuiven om te vertellen hoe het werkelijk staat met de positie van de Nederlandse homoman.

De strijd voor vrouwenrechten

Dustin Hoffman geeft zelf het probleem weer. De vraag 'Hoe was je leven verlopen als je een vrouw was geweest' is een prachtig gedachte-experiment, maar het geven van een compleet en goed geïnformeerd antwoord is onmogelijk. Wanneer je probeert je vol empathie te verhouden tot leden van een andere groep, is het belangrijk om de grenzen van empathie te erkennen. Een man die zich wil verbinden met het feminisme zal constant moeten luisteren, zijn eigen blik steeds moeten kunnen bijstellen en zich altijd bewust moeten zijn van zijn positie als outsider.

Veel mannelijke feministen identificeren zich met de strijd voor vrouwenrechten om zelf de oude, kwalijke ideeën over masculiniteit af te kunnen schudden. En natuurlijk, ook de man is in bepaalde opzichten slachtoffer van het patriarchaat. Van hem wordt verlangd dat hij sterk, emotieloos, onafhankelijk en gedecideerd is, met alle problemen van dien. Maar dit is een heel andere strijd. Feminisme is de plek waar vrouwen strijden voor gelijkheid. Het werkt vertroebelend wanneer de belangen van mannen daarop ook beslag leggen.

Je moet als man alles doen wat binnen je macht ligt om te voorkomen dat vrouwen in welke zin dan ook worden benadeeld. Want dat is, met alle privileges die horen bij het man-zijn, je taak. Als een vrouw onheus wordt bejegend, wanneer vrouwen in het bedrijf waar je werkt worden onderbetaald, of wanneer je anderzijds opmerkt dat vrouwen op politiek, sociaal of cultureel vlak worden benadeeld, maak je dan sterk voor hun belangen. Verzet je tegen een secundaire behandeling van het andere geslacht in welke zin dan ook. Want, zoals Sunny Bergman in haar column schreef: 'Seksisme verdwijnt niet als jullie doorgaan met domme grapjes of intimiderend gedrag. Of - heel belangrijk - wanneer jullie niet ingrijpen als een van jullie seksegenoten iets stuitends zegt of doet.'

Het is nodig en prachtig als mensen hun gevoel voor empathie weten in te zetten in het belang van een ander. Maar empathie heeft de vervelende eigenschap te leiden tot toe-eigening. En dan is die ander die je hulp nodig heeft, misschien wel slechter af. Door het predicaat feminist achterwege te laten, laat je als man zien dat de inzet voor de feministische zaak niet per se een medaille oplevert. Tot we een betere term hebben bedacht voor de bewuste en empathische man die zich wil inzetten voor de rechten van de vrouw, geef ik mezelf geen titel, bumpersticker of button.