Nobelprijs 2
AAN de toekenningen voor de wetenschappen heeft het Nobelprijscomité zich deze week geen buil gevallen - keurige kandidaten hebben voor onomstreden prestaties een prijs gekregen....
Niemand hoeft zich over de winnaars te verbazen, want de namen van de uitverkoren medici, fysici, chemici en economen zongen al jaren rond. Veel van het nu bekroonde werk is al erg lang geleden gedaan.
Ook dit jaar klinkt hier en daar verontwaardiging. Zoals altijd zijn er kandidaten gepasseerd, van wie collega's zich afvragen of dat nu wel fair is.
Dat lijkt kinnesinne, maar hoeft het niet te zijn. Het officiële reglement van het Nobelprijscomité voorziet expliciet in hooguit drie winnaars per prijs. Anders wordt het geldbedrag per winnaar te laag.
Die huisregel past eigenlijk allang niet meer bij de belangrijkste prijs in het wetenschapsbedrijf. Wetenschappelijk onderzoek heeft in veel disciplines een schaalvergroting ondergaan, waarbij teamwork voorop staat. Het Nobelcomité onderkent dat niet, en lijkt eerder benauwd dat het exclusieve karakter van de Prijs der Prijzen teloor gaat door te veel winnaars.
Na een eeuw Nobelprijzen zijn er nog wel meer vragen te stellen bij de realiteitszin in Stockholm. Dit jaar zijn in scheikunde, medicijnen en natuurkunde zeer fundamentele onderwerpen beloond, die ver weg staan van de alledaagse werkelijkheid. Dat staat op zich in een lange traditie van toekenningen in Stockholm. Maar juist het laatste decennium leek er ook ruimte voor meer wereldse zaken. In 1995 wonnen de chemici die het gat in de ozonlaaghadden verklaard. Vorig jaar waren het de chemici en fysici die aan de wieg hadden gestaan van de digitale revolutie.
Dit jaar komt alleen de prijs voor economie dichtbij de werkelijkheid. Voor het eerst in jaren wordt werk bekroond dat betrekking heeft op de imperfecties van het marktmechanisme, die in ieders leven een rol spelen.
Het testament van Alfred Nobel, daterend uit 1895, stelt dat prijzen moeten toekomen aan degenen die de mensheid de grootste dienst hebben bewezen. Aan dat uitgangspunt laat het Nobelprijs-comité zich inmiddels weinig meer gelegen liggen. Neem de natuurwetenschappers die dit jaar wonnen met hun onderzoek naar ijskoude atoomgassen, celcommunicatie en links- en rechtsdraaiende moleculen. De verdienste van dat onderzoek voor de mensheid valt slechts vol te houden met de gemeenplaats dat wetenschappelijk onderzoek, hoe fundamenteel ook, de mensheid altijd wel dient.
Dat is te min voor een prijs met zoveel prestige. Stockholm laat de kans liggen om, in de geest van Nobel, recente wetenschappelijke prestaties die de mensheid van nut kunnen zijn, in de schijnwerpers te zetten.
