Nixon bij zijn dood eerbiedig herdacht

Van onze correspondent

Oscar Garschagen

WASHINGTON

In zijn geboorteplaats Yorba Linda (Californië) bezochten honderden bewonderaars van Nixon het museum, de bibliotheek en de begraafplaats waar de ex-president woensdag naast zijn vorig jaar gestorven echtgenote Pat begraven zal worden.

De dood van de 81-jarige Nixon, zaterdag in een ziekenhuis in New York, leidde tot een massale herbeleving van de roerige jaren zestig en zeventig, waarin Amerika diep verdeeld was over de Vietnam-oorlog en het Watergate-schandaal het wantrouwen in de politiek enorm vergrootte.

De vlaggen op alle overheidsgebouwen en Amerikaanse ambassades en militaire bases in het buitenland werden het afgelopen weekeinde halfstok gehangen. Woensdag, de dag van de begrafenis, zal een dag van nationale rouw zijn. President Clinton heeft zijn landgenoten opgeroepen naar de kerk te gaan om Nixon te herdenken. De begrafenis in Yorba Linda zal worden bijgewoond door de president en de levende ex-presidenten, Ford, Reagan, Bush en Carter.

Op nadrukkelijk verzoek van Nixon zelf zal zijn stoffelijk overschot niet worden opgebaard in het Capitool. Daar is geen reden voor gegeven, maar voormalige medewerkers van Nixon leggen een verband met het Watergate-schandaal.

Kranten publiceerden omvangrijke herdenkingsartikelen; radio en televisie pasten hun programma's aan met documentaires over de Koude Oorlog, de rol van de televisie in de journalistiek, Nixons campagne-technieken en de oorlog in Vietnam, waarvan Nixon de uitzichtloosheid inzag. Een waarderende, bewonderende toon overheerste in alle necrologieën.

Regeringsleiders in de hele wereld legden het afgelopen weekeinde in hun condolë> eance-verklaringen het accent op Nixons buitenlandspolitieke successen en deden het Watergate-schandaal, dat tot zijn politieke ondergang leidde, af als een onbetekenende kwestie. Richard Nixon moet worden herdacht als een 'visionair en moedig politicus', die doorbraken tot stand bracht in de Amerikaanse relatie met Rusland en China.

De leiders van wat Nixon altijd 'communistisch China' noemde, president Jiang Zemin en premier Li Peng, prezen Nixons 'strategische visie en zijn politieke moed'. Ook door president Jeltsin werd Nixon met warme woorden herdacht. 'Nixon was een van de eerste wereldleiders die Rusland begrepen en die begrepen waar Rusland voor vecht', aldus Jeltsin.

Jiang Zemin en Jeltsin zetten de toon voor de reacties uit de hele wereld, inclusief Europa, waar ook bondskanselier Kohl en president Mitterrand het eerste nucleaire ontwapeningsverdrag met Rusland en de diplomatieke opening naar China noemden als de grote successen van Nixons presidentschap, van februari 1969 tot augustus 1974.

Dat deed ook president Clinton, die Amerika zaterdag formeel op de hoogte stelde van Nixons dood. Clinton bracht tevens Nixons werk op het terrein van armoedebestrijding, milieubeleid en de hervorming van de gezondheidszorg in herinnering.

Van Nixons veiligheidsadviseur Kissinger tot zijn adviseur in duistere zaken Colson, iedereen kreeg de gelegenheid de oud-president te prijzen, maar ook om zijn rol in de geschiedenis te definiëren. Zelfs Spiro Agnew, Nixons eerste vicepresident, gaf een teken van leven.

Ook hoofdrolspelers in Nixons verleden doken op. Alger Hiss, de ex-diplomaat die in 1948 door Nixon van spionage werd beschuldigd, constateerde dat de ex-president hem en het land veel schade heeft berokkend. Tom Hayden, een vooraanstaande anti-oorlogsactivist uit de jaren zestig en zeventig, zei dat de resultaten van Nixons law and order-aanpak en zijn communistenhaat velen heeft gedupeerd.

Daniel Schorr, een journalist die op Nixons zwarte lijst stond, kon gisteren zijn bewondering voor het doorzettingsvermogen en de wilskracht van Nixon niet verhelen. Schorr, een commentator van de publieke radio, wees erop dat talloze liberale journalisten en politici de afgelopen jaren Nixon hebben leren kennen als 'een scherpzinnig denker' over internationale politiek.

Ook The Washington Post, wier verslaggeving in de Watergate-zaak, Nixon ten val bracht, liet blijken naast scherpe kritiek ook grote bewondering te hebben voor Nixons politieke durf en zijn vasthoudendheid. Volgens deze krant had Nixon zijn donkere kanten, maar was hij ook verantwoordelijk voor de redding van de Republikeinse Partij, hervormde hij de verkiezingscampagnes en maakte hij van nog steeds actuele zaken, zoals de bestrijding van de misdaad politieke issues. 'Een buitengewoon opmerkelijk man is heengegaan', zo verwoordde The Washington Post de nationale stemming in de VS.

Ramsay Clark, voormalig minister van Justitie onder president Johnson, noemde Nixon een president die in alle opzichten had gefaald. 'Hij had veel gebreken en geen greintje respect voor de grondwet. Hij was wraakzuchtig, argwanend, eenzaam en onzeker', aldus Clark.

Sid Davidoff, een medewerker van de Newyorkse burgemeester Lindsay, stond op Nixons lijst van vijanden te boek als a first class son of a bitch. Davidoff: 'Nixon was een hele enge president. Een gevaarlijke, overambitieuze man, die Amerika regeerde als een despoot.'