Nieuwe wet in Texas lijkt een voorbode van strengere abortuswetgeving in de rest van de VS

Vrouwen die in de Amerikaanse staat Texas een abortus willen, moeten er voortaan snel bij zijn. Een zwangerschap die langer dan zes weken duurt, mag niet meer worden afgebroken. Pro-abortusactivisten vrezen dat andere conservatieve staten dat voorbeeld zullen volgen.

De laatste abortus die de Whole Woman’s Health-kliniek in de Texaanse stad Fort Worth afgelopen dinsdag uitvoerde, vond plaats om vier minuten voor twaalf; 240 seconden later en de procedure was vanwege de nieuwe Texaanse abortuswet illegaal geweest.

‘Het was een absolute chaos’, zei Marva Sadler, een van de directeuren, woensdag tegen The New York Times. Op de laatste dag dat het nog kon, voerde haar kliniek het ongewoon hoge aantal van 117 abortussen uit. De wachttijden liepen op tot zes uur, waardoor niet alleen de wachtkamer overvol zat met wanhopige vrouwen die nog geholpen wilden worden, maar ook de parkeerplaats voor de kliniek afgeladen was.

De run op abortussen, dinsdagavond bij vrijwel alle abortusklinieken in de staat Texas, was een reactie op de Senate Bill 8, een wet die sinds woensdag van kracht is en die abortussen die langer dan zes weken na de conceptie plaatsvinden, vrijwel volledig verbiedt. Alleen als de gezondheid van de moeder in groot gevaar is, is een uitzondering mogelijk. Voor vrouwen die zwanger zijn geworden na verkrachting of incest, geldt die uitzondering niet. Omdat het gros van de vrouwen na zes weken nog niet eens weet dat ze zwanger zijn, maakt de Senate Bill 8 naar schatting zo’n 85 procent van alle abortussen in Texas onmogelijk.

Geblokkeerd

Nu wordt er wel vaker anti-abortuswetgeving ingevoerd in de VS. Sinds het Amerikaanse Hooggerechtshof in 1973 oordeelde dat ‘het recht op privacy (…) breed genoeg is om ook de beslissing te omvatten of een vrouw haar zwangerschap wil beëindigen’, ligt dat recht onder vuur in de meer conservatieve delen van het land. Alleen al de afgelopen jaren zijn in zeker twaalf staten wetten aangenomen die vergelijkbaar zijn met de huidige Texaanse wet.

Het grote verschil: al die twaalf wetten werden uiteindelijk geblokkeerd door hogere rechters, omdat ze in tegenspraak waren met de federale wet uit 1973. Voor de Texaanse wet lijkt dat niet te gelden. Die werd woensdagavond niet geblokkeerd door het Hooggerechtshof.

Reden is de juridisch ongebruikelijke vorm van de wet. Bij alle voorgaande anti-abortuswetgeving was het de taak van een openbaar aanklager om een vrouw of abortusarts namens de staat voor een rechter te slepen. De Texaanse Senate Bill 8 beroept zich echter op het civiele recht. Dat betekent dat het niet aan openbaar aanklager is om iemand voor de rechter te brengen, maar aan willekeurige burgers.

Sinds woensdag kan iedere burger in Texas een boete van tienduizend dollar (zo’n 8.500 euro) eisen van eenieder die meewerkt aan een abortus van een foetus ouder dan zes weken. Die aanbrenger hoeft niets met de abortus te maken te hebben en kan de klacht tegen vrijwel alle betrokkenen indienen: van de uitvoerende arts in abortuskliniek tot de taxichauffeur die de vrouw naar die kliniek bracht.

Trap van Escher

Het maakt van de wet een juridisch doolhof die door de Amerikaanse nieuwssite Slate werd omschreven als ‘een trap van M.C. Escher voor procesadvocaten’, waarbij iedere route richting de uitgang op een totaal andere plek eindigt dan je denkt. Omdat het vooralsnog geen advocaat is gelukt de wet juridisch onderuit te halen, schreef The New York Times dat ‘de Texaanse wet zeer waarschijnlijk gekopieerd zal worden door andere conservatieve staten verspreid over het land’.

‘Mensen zijn bang’, zei de directeur van Whole Woman’s Health woensdagnacht, vlak nadat haar kliniek de laatste legale abortussen had uitgevoerd. ‘Mijn medewerkers zijn helaas gewend aan schreeuwende meutes die hun nummerborden noteren, maar die mensen hebben nu opeens een heel nieuwe gereedschapskist gekregen voor hun intimidatie.’

En daar stoppen de zorgen van pro-abortusactivisten niet. Het Hooggerechtshof blokkeerde de Texaanse wet namelijk niet omdat een opmerkelijke meerderheid van vijf van de in totaal negen rechters vóór de wet stemden. Onder hen de drie conservatieve rechters die zijn benoemd door oud-president Donald Trump.

‘Schokkend’, noemde Sonia Sotomayor, een van de vier andere rechters, die meerderheid. ‘Geconfronteerd met een flagrant ongrondwettelijk initiatief dat vrouwen verbiedt hun rechten uit te oefenen, heeft een meerderheid van de opperrechters ervoor gekozen het hoofd in het zand te steken’, schreef ze. Het zou een voorbode kunnen zijn voor andere anti-abortuswetgeving waar het Hooggerechtshof zich binnenkort over buigt. De eerste in de rij: een nieuwe abortuswet uit de staat Mississippi, aanstaande oktober.