Nieuwe opvangcrisis verwacht dit voorjaar: tekort van duizenden bedden dreigt

De afgelopen weken kwamen de betrokken overheden en uitvoeringsorganisaties meerdere keren bij elkaar voor overleg. Op korte termijn zal een aantal grote noodopvanglocaties sluiten, zoals de cruiseferry in Velsen-Noord waar duizend asielzoekers verblijven. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) is er tot dusver niet in geslaagd voldoende bestendige alternatieven te vinden. Bestuurders staan nog altijd niet te springen om een regulier asielzoekerscentrum te openen binnen hun gemeentegrenzen, ook de besluitvorming in de provincies gaat traag. De spoedwet die verlichting moet brengen is nog niet door de Eerste Kamer. Ondertussen zullen er dit jaar volgens de prognoses meer asielzoekers naar Nederland komen dan in 2022.

Halverwege maart worden er al capaciteitsproblemen verwacht en die zullen naar de zomer toe verder toenemen. De betrokken instanties vrezen dat Ter Apel weer vast zal lopen en dat er een waterbedeffect zal ontstaan waarbij asielzoekers door de grote steden gaan zwerven, met alle gevolgen van dien. In de overleggen heeft het COA nu veertien noodmaatregelen voorgesteld, zoals het afhuren van hotels en het ombouwen van rijkspanden.

Crisisnoodopvang

Een belangrijke maatregel die eveneens op tafel ligt is het verlengen van de crisisnoodopvang, waarvoor de veiligheidsregio’s verantwoordelijk zijn. Die willen er al langer mee stoppen, omdat ze ook al zorg dragen voor de opvang van Oekraïners. Sowieso vindt bijna iedereen, staatssecretaris Eric van der Burg incluis, dat opvang in sporthallen en andere geïmproviseerde locaties onwenselijk is. Zeker sinds de rechter oordeelde dat Nederland hiermee niet voldoet aan de eisen van menswaardige opvang. Al meerdere keren zijn deadlines afgesproken om de houtje-touwtjelocaties af te bouwen, maar steeds worden die niet gehaald. Op 1 juni zouden de laatste sluiten, maar nu hebben de veiligheidsregio’s opnieuw de vraag gekregen ze open te houden.

‘Het enthousiasme zal niet groot zijn’, zegt de Nijmeegse burgemeester Hubert Bruls als voorzitter van het Veiligheidsberaad. Donderdag zullen de burgemeesters het verzoek bespreken. ‘Het gaat namelijk niet alleen om het openhouden van locaties, er moeten ook nieuwe plekken gevonden worden. Tegelijkertijd ga ik ervan uit dat de collega’s de vraag begrijpen. Als we het niet doen, liggen asielzoekers straks op straat of onder bruggen te slapen.’

Volgens Bruls schuilt de oplossing op de korte termijn in een aantal zeer grootschalige locaties. Desnoods moet Van der Burg die er bij gemeenten doordrukken. ‘Daar zou de Haagse politiek hem in moeten steunen. Maar als je ziet wat een hotel voor tweehonderd asielzoekers al losmaakte in de Tweede Kamer, ben ik daar niet heel optimistisch over.’

Burgemeester Jaap Velema

De afgelopen maanden leek de rust juist even wedergekeerd in de asielopvang. Geen bussen die ‘s avonds laat door het land reden op zoek naar een onderkomen voor de passagiers, geen wethouders die te elfder ure nog bedden in elkaar stonden te timmeren. En, bovenal: geen asielzoekers die de nacht moesten doorbrengen in het gras bij het aanmeldcentrum in Ter Apel.

Toch is burgemeester Jaap Velema van Westerwolde, de gemeente waar Ter Apel onder valt, nooit gerustgesteld geweest. ‘De plannen waren niet concreet genoeg. Als je echt goede opvang wilt organiseren, moet je nu al weten waar je mensen over zes maanden kunt plaatsen. Dat vooruitzicht was er nooit.’ Hij noemt het ‘stuitend’ dat een op de drie gemeenten niets aan opvang doet, terwijl de problemen al twee jaar groot zijn.

‘Festivaldorpen’

Velema wil dat er verspreid over het land snel meerdere grote locaties komen waar mensen de eerste periode van hun verblijf kunnen doorbrengen. ‘In Nederland zijn we in staat prachtige festivaldorpen te bouwen, dat moet toch ook kunnen voor asielzoekers? Ter Apel mag niet langer een flessenhals zijn.’

Ook vindt Velema dat er een oplossing moet komen voor de kleine groep overlastgevende asielzoekers, vaak mannen die afkomstig zijn uit landen als Marokko en Algerije en daardoor weinig kans op asiel hebben. ‘In het dorp is altijd veel draagvlak geweest voor de opvang van mensen die gevlucht zijn voor oorlog en geweld, maar op dit moment staat de leefbaarheid onder druk door de overlastgevers. Deze week waren er weer meerdere gevechten op het terrein van het COA, tot bloedens toe. In het dorp waren er winkeldiefstallen en inbraakpogingen in woningen en auto’s. Ter Apel kan niet meer aan dan we nu al hebben. Het is te veel voor zo’n kleine gemeenschap.’