Nieuwe gedragscode voor Kamerleden: denk ook aan de indruk die je wekt

Dat staat in de nieuwe gedragscode waarin het presidium, het dagelijks bestuur van de Kamer, de al bestaande integriteitsregels heeft samengevat en hier en daar aangescherpt.

Met name de omgang met giften leidt regelmatig tot verhit debat, binnen en buiten de Kamer. Dat komt vooral doordat Kamerleden zelf de afweging moeten maken wat zij wel en niet wensen op te geven. Sprekende voorbeelden kwamen van voormalig D66-leider Alexander Pechtold, die van een bevriende voormalige Canadese diplomaat een Schevenings appartement cadeau kreeg, en van Forum-leider Thierry Baudet, die twee keer een vlucht maakte in de privéjet van een Nederlandse zakenman. Beiden gaven die gebeurtenissen niet op in het geschenkenregister omdat het naar hun overtuiging ging om privézaken die niet raakten aan hun politieke functioneren. In beide gevallen vroeg de buitenwereld zich niettemin af hoe de vork in de steel zat. Het anticorruptieorgaan Greco van de Raad van Europa dringt dan ook al jaren aan op duidelijker integriteitsregels.

In een poging helderder te maken wat er wordt verwacht, geldt voor Kamerleden voortaan de 'vuistregel’ dat ook de gewekte indruk telt. ‘Als een willekeurige toeschouwer zonder veel omwegen zou kunnen denken dat een bepaalde private omstandigheid van een lid van invloed is op diens stellingname in een publiek vraagstuk, kan het raadzaam zijn die omstandigheid in het register te doen opnemen’, aldus Kamervoorzitter Khadija Arib in een toelichting. ‘Dan kan immers nooit gesteld worden dat die omstandigheid verborgen is gehouden. Het gaat er niet om of die omstandigheid daadwerkelijk van invloed is geweest. Dat, noch het tegendeel, is immers te bewijzen.’

Kamerleden dienen in die afweging ook het gedrag van directe familieleden te betrekken. Als de gift of de gunst afkomstig is van lobbyisten mogen Kamerleden zeker nooit aarzelen met melden. ‘De registratie hiervan moet juist en spoedig worden gedaan, om elke schijn van belangenverstrengeling te voorkomen.’

De parlementaire integriteit is vanouds een uiterst precair onderwerp, omdat Kamerleden huiverig zijn elkaar hierop aan te spreken. Zoiets wordt al snel gezien als een politieke aanval. Arib benadrukt dat de afweging ook in de toekomst uiteindelijk aan Kamerleden zelf blijft: ‘Kamerleden leggen hierover uiteindelijk verantwoording af aan de kiezer’. Wel krijgen zij binnenkort hulp bij het maken van de afweging. Met vragen kunnen ze vanaf begin volgend jaar terecht bij een speciale integriteitsadviseur. Voormalig griffier Jacqueline Biesheuvel-Vermeijden is voor een periode van zes jaar benoemd tot ‘onafhankelijk adviseur integriteit’. Zij gaat ook jaarverslagen maken en ze kan aanbevelingen doen om de regels te verbeteren.

Het presidium stelt ook strengere regels voor om de sfeer in Kamerdebatten te verbeteren. De voorzitter kan straks niet meer alleen het zwijgen opleggen aan Kamerleden die zich misdragen, maar hen ook schorsen. Eerst worden Kamerleden gewaarschuwd en verzocht hun woorden terug te nemen. Als zij dat weigeren, kan de voorzitter hen voor de rest van de dag uitsluiten van het debat.