Nieuwe asielwet is volgens rechter zeer ondoelmatig

Van onze verslaggever

Jeroen Trommelen

AMSTERDAM

Dat schrijft mr D. van Dijk, vice-president van de rechtbank van Zwolle en tot november vorig jaar landelijk coördinator vreemdelingenzaken, deze week in het Nederlands Juristenblad. Van Dijk pleit voor een grondige herziening van de procedure, waardoor het aantal overbodige rechtszaken wordt teruggedrongen. De gemiddelde termijn van de procedure kan volgens hem worden bekort tot tien weken.

Volgens Van Dijk is het 'conflictmodel' van de vreemdelingenprocedure een belangrijke oorzaak van vertraging en onnodige rechtsgang. 'Wanneer de administratie eenmaal de beslissing heeft genomen dat de vreemdeling niet in Nederland wordt toegelaten, zijn alle ingediënten aanwezig om het ontstane geschil te doen escaleren tot een hooglopend conflict.'

Pas in de allerlaatste fase voor de zitting, zo is zijn ervaring als rechter, zijn partijen gedwongen van elkaars standpunt kennis te nemen en is er sprake van enig overleg. Tegen die tijd zijn doorgaans al vele procedures aanhangig gemaakt omdat de wet dat vereist, zonder dat het aldus geproduceerde papier fatsoenlijk wordt gelezen.

'Het gevolg is dat de griffiers van de vijf vreemdelingenrechtbanken worden overstelpt met zaken, waarvan uiteindelijk maar een klein deel tot een besluit van de rechter leidt.'

Van Dijk pleit voor een systeem waarin in eerste instantie minder formeel, maar sneller dan nu inhoudelijk op de zaak van asielzoekers wordt ingegaan. De inschatting van de advocatuur moet daarbij een belangrijke rol spelen. Zoals nu al in de twee aanmeldcentra van Justitie een 'zwaarwegend advies' van de rechtshulpverlener wordt ingewonnen, zou dat ook in de gewone procedure moeten gebeuren.

Ook de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (van Justitie) zou direct een uitvoerig gemotiveerde beslissing moeten nemen over (de afwijzing van) het asielverzoek, waartegen binnen twee weken het eveneens beargumenteerde 'zwaarwegend advies' van de asielzoeker of zijn hulpverlener moet worden ingebracht. Op die manier, zegt Van Dijk, liggen alle relevante argumenten meteen op tafel. 'De vreemdeling kent in een vroeg stadium de juiste argumenten en zal veel eerder tot de conclusie kunnen komen dat de zaak kansloos is.'

Vooral het aantal 'voorlopige voorzieningen' (meer dan vijftienduizend) zou zo sterk kunnen worden teruggedrongen. De fase van bezwaarschriften of administratief beroep kan volgens Van Dijk achterwege blijven, waardoor de rechter er nog minder werk aan heeft.

De oud-coördinator vreemdelingenzaken erkent dat de procedure de laatste jaren al vaak is gewijzigd. Dat heeft de zaak niet duidelijker gemaakt 'en de verwachte afname van zaken is uitgebleven'.