Nieuwe aanpak op arbeidsmarkt kan een miljard of meer opleveren

Bezuinigingen staan centraal in de verkiezingsstrijd. We moeten immers de komende jaren de rekening van de economische crisis betalen en ervoor zorgen dat de overheidsfinanciën weer op orde komen. Veel politieke partijen kijken naar de sociale zekerheid. Ook de manier waarop de uitvoering is georganiseerd, staat ter discussie. Sommige politieke partijen willen de uitvoering van bijvoorbeeld de Wajong of de WW overhevelen van het UWV naar gemeenten. Het idee is dat dat een besparing oplevert. Voor anderen is het juist een schrikbeeld dat de uitvoering van een wet straks verdeeld is over 430 gemeenten. Met wie moeten grote bedrijven in een regio dan zaken doen?

Een discussie louter over instituties is daarom te simpel. Beter vind ik het om een discussie te voeren over hoe we een efficiënt werkende arbeidsmarkt kunnen realiseren in de periode na de economische crisis. De regelingen in de sociale zekerheid zijn de afgelopen jaren activerend gemaakt: werken loont. De uitkering staat niet langer voorop, maar het snel aan werk helpen van mensen. Dat is waar we op afgerekend moeten en willen worden. Een efficiënte en gestroomlijnde arbeidsmarkt creëren, is daarom één van de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken van dit moment.

In mijn visie is het kernwoord van een effectieve arbeidsmarktbenadering mobiliteit. Op de arbeidsmarkt van de toekomst moet het mogelijk zijn om snel te veranderen van baan. Binnen de eigen sector, maar ook daarbuiten. Binnen de eigen gemeente of regio, maar ook daarbuiten. Effectieve mobiliteit vraagt daarom om een integrale arbeidsmarktbenadering. We moeten vraag naar en aanbod van arbeid snel en transparant bij elkaar brengen, ook voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Samenwerking is daarbij cruciaal. Op alle niveaus: landelijk, regionaal en lokaal. Iedere partij heeft zijn eigen kracht en maakt optimaal gebruik van de kracht van de ander.

Netwerken
Ik wil graag een nieuwe dimensie introduceren in deze samenwerking, namelijk werk-netwerken. Iedereen maakt gebruik van netwerken. Dat begint al bij persoonlijke netwerken. Maar die zijn niet altijd voldoende. Een goed werkende arbeidsmarkt vereist regionale en sectorale netwerken. Essentieel is dat al deze netwerken goed (samen)werken. Dat er transparantie is. En dat er gemakkelijk verbanden worden gelegd tussen de verschillende netwerken.

De afgelopen tijd zijn er al voorbeelden geweest die de kant van een netwerkbenadering opgaan. Het faillissement van DSB bijvoorbeeld, had gevolgen voor werknemers van acht vestigingen, verspreid over het land. Het UWV heeft een centrale afspraak gemaakt met de bank over het van werk naar werk helpen van werknemers. Die afspraak is ingebracht in de acht betrokken regionale netwerken. Met als resultaat dat mensen sneller en efficiënter weer naar een andere baan zijn bemiddeld.

Textielketen
Of neem Amsterdam-West, een wijk met een hoge werkloosheid. Diverse partijen op de arbeidsmarkt zijn daar actief in een wijk-netwerk. Een filiaal van een landelijke textielketen bijvoorbeeld, participeert met leer-werktrajecten voor jongeren. Een vergelijkbare aanpak loopt in andere steden, maar kan nog veel meer worden uitgebreid. Dan heb je een partij nodig die hiervoor de contacten heeft en verbindingen legt tussen de partijen in deze netwerken.

Ik pleit er daarom voor deze werk-netwerken de komende tijd met kracht vorm te gaan geven. Niet vrijblijvend, zoals de regionale samenwerking nu soms is ingericht. Maar met duidelijke afspraken tussen betrokken partijen over de taakverdeling. Wie doet wat? En welke resultaten gaan we boeken? Het komt er nu op aan om in gezamenlijkheid vraag naar en aanbod van arbeid bij elkaar te brengen. Zodat we klaar zijn om de verwachte krapte op de arbeidsmarkt in toekomstige jaren het hoofd te kunnen bieden. En we iedereen een kans geven op de arbeidsmarkt, ook mensen die daar door bijvoorbeeld een arbeidshandicap wat verder vanaf staan.

Private partijen
De arbeidsmarkt is primair van werkgevers en werknemers. Zij zijn in staat om te beoordelen wat voor een goed werkende arbeidsmarkt noodzakelijk is. Willen netwerken effectief samenwerken, dan moeten private partijen de ruimte krijgen. Dat wat aan private partijen kan worden overgelaten, móet ook aan die private partijen worden overgelaten.

Daarbij blijft er behoefte aan landelijke en publieke ondersteuning. Als we één ding van de economische crisis hebben geleerd is het wel het belang van goede, betrouwbare informatie over vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.

Om een compleet beeld te krijgen moeten we die informatie verzamelen op landelijk niveau.

Netwerken laten zich niet vangen binnen geografische grenzen. Het UWV kan verbanden leggen tussen netwerken en eventuele hiaten signaleren. Het UWV heeft deskundigheid over arbeidsbemiddeling van mensen met een arbeidshandicap of mensen die anderszins een grotere afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Ook al verwachten we straks weer te maken te hebben met krapte op de arbeidsmarkt: er blijven mensen voor wie het lastig is aan de slag te komen vanwege een arbeidsbeperking.

Besparing
Het UWV heeft de afgelopen jaren structureel bijna één miljard euro weten te besparen, onder andere door het optimaal benutten van schaalvoordelen. Die lijn kan worden doorgetrokken. Er kan meer worden bespaard door de schaalvoordelen van het UWV in te brengen in de regionale samenwerking, zoals de ontwikkelingen rond elektronische dienstverlening. Nog grotere besparingen kunnen worden bereikt door dalende uitkeringslasten, omdat mensen sneller aan het werk worden geholpen. Mijn inschatting is dat we met het systeem van werk-netwerken in de komende jaren een totale besparing kunnen behalen van een miljard euro of meer.

Het grote voordeel van een netwerk-benadering is dat hiermee morgen al kan worden begonnen. Zo gaan er geen kostbare jaren verloren met stelselwijzigingen of institutionele discussies.