Nieuw-Zeeland kent de voordelen van een nutsbank - en de nadelen
Moet ABN Amro een nutsinstelling zonder winstoogmerk worden? Een voorbeeld zou de Kiwibank in Nieuw-Zeeland kunnen zijn.
CHRISTCHURCH - Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) had op 23 augustus nog maar amper laten weten van zins te zijn ABN Amro naar de beurs te brengen, of de noodzaak daarvan werd hier en daar al weer betwijfeld. Zou Nederland niet beter af zijn met een keurige bank zonder winstoogmerk, in coöperatievorm of misschien zelfs als ouderwetse nutsinstelling in overheidsbezit?
Met omvallende banken heeft Nieuw-Zeeland geen recente ervaring. Wel met banken die miljarden aan de samenleving onttrekken en wegsluizen: in de laatste decennia van de afgelopen eeuw waren alle financiële dienstverleners een voor een opgekocht door Australische moederbedrijven. Ze hadden vrij spel bij het vaststellen van de tarieven en maakten daar volop gebruik van.
Dat de Nieuw-Zeelandse klant alleen maar kon kiezen tussen een dure bank en een nog duurdere bank, werd de regering op zeker moment te gortig. Die nam een besluit dat - voor een land dat tot in zijn haarvaten doordrongen is van marktdenken - bepaald verstrekkend genoemd mocht worden: een eigen bank om de Australische concerns indirect te dwingen hun tarieven naar beneden bij te stellen.
De nieuwe instelling werd Kiwibank gedoopt. Administratief werd ze ondergebracht bij het staatspostbedrijf New Zealand Post Limited. Op 30 juni 2002 openden 211 filialen bij postagentschappen en in kantoorboekhandels. Kiwibank was van meet af aan een doorslaand succes. Het aantal rekeninghouders nam in ruim elf jaar toe tot 800.000 (op een bevolking van 4,5 miljoen) en de bank schermt met een marktaandeel van 10 procent, dat vrijwel elk jaar met 1 procentpunt toeneemt.
Veel belangrijker, zegt financieel journalist Bernard Hickey van de nieuwssite Interest.co.nz, is dat de doelstelling van de overheid werd verwezenlijkt: de vier Australische banken op de Nieuw-Zeelandse markt stelden vrijwel direct hun rente- en dienstverleningstarieven naar beneden bij en zijn dat blijven doen - iets wat de Nieuw-Zeelandse consument de afgelopen jaren aantoonbaar miljarden dollars heeft bespaard.
Net als in het Nieuw-Zeeland van de jaren negentig bestaat in Nederland kritiek op de hoge tarieven van banken. Maar vanwege het prijsleiderverbod dat de Europese commissie ABN Amro heeft opgelegd, kan de Nederlandse staat de bank niet aanwenden als breekijzer zoals de Nieuw-Zeelandse overheid deed met Kiwibank.
Is dat erg? Uit het succesverhaal van Kiwibank valt niet automatisch af te leiden dat een overheidsbank op zichzelf een profijtelijke instelling is. Volgens Hickey heeft Kiwibank Nieuw-Zeeland in de loop der jaren een half miljard Nieuw-Zeelandse dollar (300 miljoen euro) gekost aan kapitaalinjecties en misgelopen dividenduitkeringen.
Er zijn ook neveneffecten waarvan de kosten zich nauwelijks laten becijferen. Hickey noemt de huizenbubbel, veroorzaakt door consumenten die hun financiële armslag vanwege de lagere hypotheekrente ineens verruimd zagen. Zo is 80 miljard dollar aan buitenlands kapitaal Nieuw-Zeeland binnengevloeid. Hickey: 'Dat schroeft de koers van onze valuta omhoog en zit onze exportsector in de weg.'
undefined
