Niet techniek, maar mens faalt
Meteen na de treinbotsing bij Amsterdam CS klonk de roep om invoering van een nieuw, Europees beveiligingssysteem. Weggegooid geld, betoogt Jeroen van der Meer....
Op 16 juni 2000 kwam op een beveiligde overweg in de gemeente Voorst een gezin van vijf personen om het leven. Dit ongeluk was destijds aanleiding voor de Raad voor Transportveiligheid om de veiligheid van overwegen ter discussie te stellen en een verzoek tot verhoging van het veiligheidsbudget in te dienen. Dit werd gehonoreerd, en bovenop het structurele budget van 43 miljoen per jaar, werd nog eens 110 miljoen euro uitgetrokken om overwegen te vervangen door veiliger geachte oplossingen.
Op 21 mei botsen bij het Centraal Station in Amsterdam twee treinen op elkaar. Het ongeluk maakt zoveel indruk dat een meerderheid van de Tweede Kamer zich uitspreekt voor snelle invoering van het European Rail Traffic Management System (ERTMS). De geraamde kosten van deze investering zes miljard euro. bedragen
Wat opvalt in beide gevallen is dat geen enkele discussie ontstaat over de effectiviteit van deze maatregelen. Nagenoeg alle ongevallen op overwegen worden veroorzaakt door weggebruikers (ontwijken van slagbomen, negeren van signalen). In het geval van de botsing van twee treinen wordt, voordat het onderzoek is aangevangen, reeds geconcludeerd dat het Automatische Trein Beloedingssysteem niet voldoet. De oorzaak van treinbotsingen is echter meestal menselijk handelen.
De heer Van Vollenhoven, voorzitter van de Raad voor Transportveiligheid, merkt op 'dat bij ongeveer 280 roodlicht passages per jaar sprake is van een structureel veiligheidstekort'. De roodlicht passages ontstaan door het bewust negeren van veiligheidssignalen door treinpersoneel. Het structureel veiligheidstekort vindt zijn oorzaak dus in menselijk handelen, niet in een falend beveiligingssysteem.
Men kan nog twee kanttekeningen maken bij het ERTMS. Allereerst een statistische kantekening. We maken per jaar ruim 14,5 miljard treinkilometers. De afgelopen twaalf jaar zijn op en rond het spoor 400 doden gevallen. Dit betekent dat per miljard afgelegde kilometer gemiddeld drie mensen om het leven komen. Het streven naar nul doden is een nobel doel, maar van enig realisme is geen sprake.
Geen enkel land nog heeft het dure ERTMS volledig ingevoerd, behalve Zwitserland. In Zwitserland zijn echter zijn voldoende argumenten om de investering te verantwoorden: een klimaat waarin dagenlang dichte mist voorkomt, slecht zicht op de spoorbaan door de vele tunnels en bochten, en gevaarlijke situaties door bergpuin op het spoor. Voor Nederland gaan deze argumenten niet op.
