Niet best voor je carrière, republikein zijn

AMSTERDAM - Waar zijn de republikeinen gebleven? 'Hier!', zegt Lucas Hirsch, de dichter en historicus uit Haarlem die in zijn laatste bundel, Dolhuis, uithaalt naar de monarchie en bij elk optreden een T-shirt draagt met het opschrift: 'Zorreguieta Airlines' of 'Zorreguieta Skydive Team'. Hij zegt: 'Het is heel simpel: Nederland is groot geworden als republiek, tweehonderd jaar geleden is daar een smetje op gekomen en nu noemen we de monarchie een traditie. Dat deugt echt niet.'

'Present!', zegt de schrijver Auke Hulst (Kinderen van het ruige land). 'Ik vind het koningshuis een absurd instituut. Merkwaardig dat we klagen over het ondemocratische karakter van de Europese Unie, maar op oranje klompen dansen voor een ongekozen staatshoofd.' Toch zal hij er nooit voor de straat op gaan. 'Misschien is dit het slappe van de moderne mens: we zeggen er wat van, maar demonstreren niet meer.'

Schrijver Robert Vuijsje maakte zich gisterochtend op Twitter druk over de kritiekloosheid rond de troonsopvolging ('Eh, ben ik de enige die nog wist dat het een familie is van oorlogsmisdadigers die ook in tijden van crisis gewetenloze uitvreters blijven?').

De stem van de republikeinen lijkt verstomd. Ondanks de affaires van de laatste jaren - Mabelgate, Margaritagate, het verleden van Jorge Zorreguieta, de villa in Mozambique, belastingconstructies via de Kanaaleilanden - is de liefde voor het koningshuis zo sterk verankerd in de samenleving dat degenen die het instituut willen opheffen nauwelijks meer gehoor krijgen. Of zich nauwelijks meer laten horen.

De afgelopen vijftien jaar werden serieuze en minder serieuze pogingen gedaan om de Republiek der Nederlanden te herstellen. Maar de pleitbezorgers zien lijdzaam toe hoe het 'hosanna' (Vuijsje) overheerst, nu er een nieuwe koning komt.

Of het Republikeins Genootschap (sinds 1996) nog bestaat, bijvoorbeeld, is onduidelijk. Oprichters Pierre Vinken, Martin van Amerongen en Arend Jan Dunning zijn overleden. Er is wel nog een website met een ledenlijst vol klinkende namen: van Jort Kelder tot Maarten 't Hart, en van Ben Knapen tot Eberhard van der Laan. Sommigen weten niet dat ze bij het genootschap zijn aangesloten, laten ze weten. Anderen mengen zich liever niet meer in de discussie, of doen dit nog steeds af als een grap onder goede vrienden.

Er is ook een Nieuw Republikeins Genootschap (sinds 1998, 1.400 leden) dat op de Dam de Derde Republiek der Nederlanden heeft uitgeroepen. Voorzitter Anjo Clement is voorzichtig: dit is niet het moment om tekeer te gaan tegen het koningshuis, zegt hij, 'de kritische toon ontbreekt nu. We wachten liever af tot de emoties zijn bedaard'.

Er zijn nog wel republikeinen, zegt hij, maar die hebben 'onvoldoende draagvlak' in de politiek. Vorig jaar maakte hij een rondje langs de Tweede Kamerfracties. Hij kwam van een koude kermis thuis. 'Er is gróte terughoudendheid op dit thema. Voor veel Kamerleden ligt hun perspectief in het openbaar bestuur, en burgemeester word je pas, na een voordracht door de ongekozen commissaris van de koningin. Het hele spel draait om verborgen macht.'

Republikein zijn is niet goed voor je carrière; hij begrijpt hoe het werkt, en past zich aan. 'Wat de Oranjes heel knap doen, is het uitventen van emoties. Koninginnedag is een hele sluwe actie geweest van Emma, en het volk vindt dat blijkbaar leuk. Dat zie je met de viering van 200 jaar monarchie ook weer: de hele pers loopt achter dat fenomeen aan, uw krant ook, terwijl er historisch van alles op aan te merken is. Maar voor je het weet, wordt ons weer Oranje-bashen verweten.'

Een probleem is dat republikeinen niet allemaal hetzelfde willen. Zo splitsten zich het Nieuw Republikeins Gezelschap af, de Republikeinse Socialisten en het Republikeins Platform. En er is Pro Republica. Ze werken niet samen.

Robert Vuijsje: 'Het moet gezellig zijn in Nederland. De mensen laten zich in dit algemene gevoel meeslepen, maakt niet uit wat de aanleiding is. In de jaren tachtig was er een grote rol voor andersdenkenden, nu niet meer.'

Bij de kroning van Beatrix in 1980 waren er rellen, demonstraties en spandoeken. Bij het huwelijk van Máxima en Willem-Alexander ook, maar minder. Auke Hulst: 'De tijd van maatschappelijke onrust, van volle Malievelden, is voorbij. We zijn niet activistisch meer. Dat zie je op allerlei gebied.'

Hirsch laat het er niet bij zitten, en trekt voor elke fotograaf zijn Zorreguieta-T-shirt aan. Zodra hij zo in de krant staat, krijgt hij boze reacties, ook van Volkskrant-lezers. 'Zelfs goed opgeleide vrienden begrijpen niet waar ik me druk om maak. Máxima is zo'n leuke meid - kan die er wat aan doen? Iedereen is zo gematigd. Ik snap er niks meer van.'

undefined