Niemöller heeft Wilders aan zijn zijde, terwijl bekenden hem zien doorslaan

Zegt oud-hoofdredacteur bij HP/De Tijd Henk Steenhuis over oud-politiek redacteur Joost Niëmoller: 'Joost is een ambitieuze, hardwerkende man. Een heel goede verslaggever. Hij stond dag en nacht voor me klaar, zijn vrije weekend ging er altijd aan. Bovendien is het een betrouwbare man. Hij sjoemelt niet, is een fair player. Met gif in de pen, maar als mens buitengewoon zachtmoedig.'

Volgens Joost Niemöller is Joost Niemöller in de Nederlandse media 'persona non grata'. In een filmpje op zijn website zegt hij er inmiddels aan gewend te zijn dat hij wordt uitgemaakt voor racist, nazi, Poetinlover of schedelmeter (door GeenStijl). Het is de tol die betaalt als je zegt waar het op staat. En de meeste journalisten zijn van een 'ontzettend laag niveau': dan krijg je dat.

Zelf is Joost Niemöller (60) overtuigd van zijn kwaliteiten. Hij blogt, twittert (vijftienduizend volgers) en publiceert boeken dat het een lieve lust is. Op zijn website (De Nieuwe Realist - joostniemoller.nl) beschouwt hij de wereld en de Nederlandse politiek in het bijzonder, waarbij hij migratie, vreemdelingen en islamkritiek als repeterende thema's heeft.

'Joost is een kei!', twitterde Geert Wilders toen hij begin vorige maand het eerste exemplaar in ontvangst nam van Kwaad, het laatste boek van Niemöller, waarin 31 'boze' Nederlanders anoniem hun beklag doen over de negatieve effecten van 'massamigratie'. Rechtvaardiging door de auteur: 'De kwaadheid van miljoenen Nederlanders over de overbevolking als gevolg van internationale migratie is existentieel. Het biologische en culturele voortbestaan staat op het spel.'

'Ik ben een journalist, geen activist, ik verzamel de feiten en probeer die in samenhang te ordenen', zegt Niemöller over zichzelf. Dat doet hij op een manier die Geert Wilders bevalt. Als Wilders een week voor de verkiezingen op tv gasthoofdredacteur is bij Wakker Nederland (WNL) neemt hij Joost Niemöller en Marianne Zwagerman (mede-oprichter PowNed) mee. Er klinken onversneden rechtse geluiden: gevangenen hebben het beter dan ouderen in verzorgingshuizen; handen af van 'ons land'; Erdogan is een dictator, een islamist en 'de nieuwe Hitler'(dixit Niemöller).

Adoratie

Volgens Wilders is Niemöller 'een van de weinigen in intellectueel en journalistiek Nederland die wakker is en het taboe niet mijdt.' Niemöller op zijn beurt doet steeds minder moeite zijn adoratie voor de PVV-leider te verbergen. Hij slaat ook diens toon aan. Daags na de verkiezingen leest hij de asielparagraaf van VVD en CDA en concludeert: '15 maart was een zwarte dag. Meer kan ik er niet van maken. De ondergang van Nederland zal met dit verwachte kabinet weer dichterbij komen.'

De apocalyps is dichtbij.

Ooit, aan het einde van de vorige en het begin van deze eeuw, bewoog Niemöller zich in de progressieve voorhoede. Als gesjeesde student schopt hij het in de jaren tachtig tot hoofdredacteur van het cultuurfilosofische muziekblad Vinyl. Hij maakte deel uit van de Amsterdamse scene, publiceerde romans en werkte voor kranten en tijdschriften als Nieuwe Revu en De Groene Amsterdammer. Onder Steenhuis (2000-2009) was hij politiek redacteur bij HP/De Tijd. Het blad trof in die jaren overigens het verwijt van 'links' dat het zich uitleverde aan het fortuynisme.

Curator van het Haags Fotomuseum Wim van Sinderen, in de jaren tachtig fotoredacteur van Vinyl, herinnert zich Niemöller als hoofdredacteur: 'De man zat vol persoonlijke frustratie. Ik krijg weer ademnood als ik aan hem denk. Die manier van discussiëren! 'Wij hadden toch afgesproken dat...' We moesten vernieuwen, maar Joost hield alles tegen. Hij vertraagde en vertraagde, vaak vanwege persoonlijke veten. Zo had hij een bloedhekel aan Joost Zwagerman, omdat die misschien wel eens een betere roman zou kunnen gaan schrijven.'

Oud-eindredacteur van Vinyl Huib Stam riep over hem: 'Nie Wieder Möller': Nu zegt hij: 'Joost wilde altijd een betere, scherpere mening hebben. Uit een soort intellectueel snobisme, al was er niets intellectueels aan. Het was dwars doen om het dwars doen, niet omdat hij iets echt meende. Ik had altijd het idee dat hij net zo gemakkelijk het tegenover-gestelde kon beweren.'

Niemöller (naar eigen zeggen afkomstig uit een PSP-nest) 'haatte PvdA'ers', aldus Van Sinderen. Maar in zijn jaren bij HP/De Tijd bleef hij toch vooral de man van het journalistieke handwerk: hij observeerde en rangschikte de feiten. Hij was de eerste journalist die in het tv-programma Big Brother een gelaagdheid ontdekte en neerzette als interessant experiment. Pas na HP/De Tijd, met name in de laatste vijf jaar, etaleert hij zijn opvattingen over islam en migratie. Hij gelooft niet in de maakbaarheid van de samenleving, zegt hij, en - hier slaat een deur dicht - dus niet in integratie.

Stam: 'Je kunt niet je hele leven over bandjes schrijven, dus ga je op zoek naar een ander onderwerp. En daar kwam het multiculturele drama op zijn pad. Ik lees van hem alleen maar betweterige aandachttrekkerij, zoals je dat ook ziet bij mannen als Francisco van Jole en Leon de Winter. Heel kinderachtig eigenlijk. Altijd het eigen gelijk voorop.'

Volgens Steenhuis is Niemöller als 'internetfenomeen' begonnen aan een 'eenmansguerrilla'. 'Sinds 9/11 zijn we in een cultuuroorlog beland en als gevolg daarvan streeft Joost een nationalistische politiek na. In combinatie met internet leidt dit tot vrijmoedigheden: Joost heeft zich ontpopt tot wat je in de 19de eeuw een pamflettist noemde. 'Niemöller gaat zijn eigen gang en wordt niet gehinderd door tegenspraak van een redactie waar meningen onderling worden getoetst. 'Dat is nieuw in het internettijdperk. De journalistiek is niet meer uniform, we staan met scherpe standpunten tegenover elkaar. Voor sommigen is dat wennen', zegt Steenhuis.

Hij heeft er geen moeite mee dat Niemöller openlijk belijdt dat Wilders het bij het rechte eind heeft. 'Als Wilders geen vrienden heeft in de journalistiek, geldt dat niet voor Joost Niemöller. Hoe bezwaarlijk is dit nou helemaal? Hij strijdt ten minste met open vizier.' Het concubinaat pers-politiek in de jaren zeventig en tachtig was veel kwalijker, meent Steenhuis, met de Volkskrant op schoot bij de PvdA en De Telegraaf bij Wiegel. En het is niet meer dan logisch dat in de slipstream van rechtse politiek (Fortuyn, Verdonk, Wilders), nieuwe rechtse media opduiken (GeenStijl, The Post Online, Joost Niemöller). Kwestie van vraag en aanbod.

Racist

In 2013 lijkt Niemöller een grens te passeren. Hij krijgt van allerlei kanten het predicaat 'racist' opgeplakt na een artikel over Martin Luther King. Daarin schrijft hij: 'Bij zwarten is er meer werkeloosheid, meer criminaliteit, minder gezinsstructuur, minder armoede. En er zijn nu wel gelijke rechten. Zijn zwarten dan toch anders van karakter, en gaat dit dus verder dan de huidskleur?'

Het kost hem zijn plek in het wekelijkse mediaforum bij de NCRV op Radio 1. Eindredacteur Hans Ganzevoort vindt het welletjes: 'Ik heb hem gezegd: wij zijn een omroep van de verbinding, wat jij hier doet staat daar haaks op, we stoppen ermee.'

Het schrikt Niemöller niet af. Integendeel. In een interview met Nieuwe Revu, begin 2014, gaat hij weer een stap verder: 'Criminelen zijn crimineel omdat ze een laag IQ hebben. En zwarten hebben gemiddeld een laag IQ. Ze hebben trouwens wel meer testosteron dan blanken, en zéker meer dan Aziaten. Vandaar dat verkrachtingen onder zwarten ook vaker voorkomen.'

Het zijn uitspraken die maken dat oud-collega's en vrienden hem de rug toekeren. In Nieuwe Revu zegt hij: 'Mijn beste vriend, die ik al dertig jaar kende, wil me niet meer zien. Hij noemde me een tweede Goebbels. Dan denk ik: tabee en veel plezier verder. Dan is het een misverstand geweest.'

In 2016 stuurt hij een tweet de wereld in waarbij hij Holocaust-scepticus David Irving 'de beste historicus over WO II' noemt. Het leidt tot woede en verontwaardiging. Op zijn website motiveert hij zijn interesse voor de man als volgt: 'Willen we leven met de waarheid die ons uitkomt, of willen we de waarheid leren kennen? Dat is voor mij de vraag waar het altijd om draait. (...) En dus ook over de vraag of Hitler het ultieme kwaad is.'

Angstvisioenen

Maar de moeizame zoektocht en nuanceringen die bij hem passen, lenen zich niet voor een debat op Twitter. Boudewijn Geels, zijn interviewer bij Nieuwe Revu, trekt op Villamedia, website voor journalisten, mede naar aanleiding hiervan deze conclusie over zijn oud-collega bij HP/De Tijd: 'Hij is van alles tegelijk, een aimabele collega, een vasthoudende journalist, een verstokte complotdenker en een notoire ruziemaker - hij heeft zelfs mot met GeenStijl (...) Maar heus, Joost eet geen kinderen (hij heeft ze trouwens ook niet), kerft geen swastika's in muren en ik geloof hem als hij zegt dat hij zich potdomme gewoon grote zorgen maakt over de toekomst van Nederland.'

Niemöller ondertussen tikt door, waarbij hij zich het ene moment laat leiden door de feiten en het andere moment door angstvisioenen. Op Wilderiaanse toon meldt hij zich dagelijks op Twitter. Tweet: 'Wanneer gaan de ogen nu eens open? Dit is de waarheid, niet de multicultirimram'; tweet: 'En wat doet de EU tegen illegale immigratie? Een 'contactgroep' oprichten natuurlijk. Sukkels!' Ineens kan daar een diepe verongelijktheid in sluipen. Op 13 maart, twee dagen voor de verkiezingen, stuurt hij deze: 'Opmerkelijk hoe vaak in deze verkiezingstijd alle belangrijke internationale media me vinden voor interviews en bijna nul Nederlandse.'