ANALYSEISRAËLISCHE VERKIEZINGEN
Netanyahu was te vroeg afgeschreven en weet imago als Mr Security te verzilveren
‘Het is de grootste overwinning van mijn leven.’ De langst zittende premier van Israël, Benjamin Netanyahu, liet zich maandagnacht onder een regen van confetti toejuichen door zijn aanhangers. Zijn verkiezingszege is nog geen garantie op een nieuwe ambtstermijn, maar hij is er wel dichtbij.
Met ongeëvenaard succes heeft de 70-jarige Netanyahu geprobeerd de niet-stemmers, de apathische kiezers, ertoe te bewegen maandag naar de stembus te gaan. Mogelijk honderdduizenden zijn het er zijn geweest, gezien de onverwacht hoge opkomst van 71 procent.
De uitslag was aanzienlijk beter dan de premier nog maar enkele dagen geleden voor mogelijk hield; zijn rechtse Likoedpartij ging toen vrijwel gelijk op met de centrumpartij Blauw en Wit van oud-legerleider Benny Gantz. Maar een onvermoeibare verkiezingscampagne –inclusief een potje moddergooien – bracht Netanyahu het gehoopte resultaat: een verschil van (hoogstwaarschijnlijk) vier zetels. Net niet genoeg om met geestverwante partijen een regering te vormen die kan bogen op een meerderheid in de Knesset, het parlement. Maar een paar overlopers (de Israëlische politieke geschiedenis telt er velen) zijn voor de premier voldoende om te beginnen aan zijn vierde opeenvolgende ambtstermijn.
Triomfantelijk zei hij maandag tegen zijn achterban – na twee onbesliste verkiezingen vorig jaar – dat hij te vroeg was afgeschreven. ‘Onze tegenstanders zeiden dat het tijdperk-Netanyahu voorbij is.’
Corruptiezaken
De officiële aanklachten tegen de premier in drie corruptiezaken, en de op handen zijnde rechtszaak, hebben de kiezers in elk geval niet van hem vervreemd. ‘Veel Israëliërs wantrouwen het rechtssysteem en Netanyahu speelt daar handig op in’, zei zijn biograaf Anshel Pfeffer onlangs tegen de Volkskrant. Netanyahu houdt bij hoog en bij laag vol onschuldig te zijn. Hij hekelt de politie, de ‘linkse’ pers en de oude politieke elite omwille van hun ‘heksenjacht’.
Voor zijn achterban is Netanyahu vooral de man die welvaart en (relatieve) vrede heeft gebracht. De economie groeide gestaag onder zijn ruim tienjarig bewind. Lang niet iedereen profiteerde, de inkomensverschillen zijn groot, maar ook onder de traditionele aanhang van Likoed – de lagere middenklasse – raakte hij niet uit de gratie.
De laatste jaren wist hij grootschalige militaire confrontaties met de Hamasbeweging in de Gazastrook te voorkomen, al wilden haviken in zijn regeringsploeg een hardere aanpak. Ook toen Blauw en Wit in de peilingen een lichte voorsprong had, sprak de bevolking een voorkeur uit voor Netanyahu als premier. Zelfs onder de aanhang van Gantz gebeurde dit. Netanyahu is er kennelijk in geslaagd zijn zorgvuldig gekoesterde imago als ‘Mr Security’ te behouden.
Joodse staat
Mogelijk heeft het zogeheten vredesplan van de Amerikaanse president Donald Trump hem een handje geholpen. Mocht er ooit een Palestijnse staat komen, zoals Trump suggereert, dan is Israël daar de machtige militaire heerser.
Uit verkiezingsonderzoek blijkt dat ‘het rechtse blok’ vooral belang hecht aan het Joodse karakter van de staat, méér dan aan persoonlijk gewin. Netanyahu heeft zich een paar jaar geleden uitgesloofd voor een wet waarin het Joodse karakter van de staat verankerd is – ten koste van de rechten van de Arabisch-Israëlische minderheid (zo’n 20 procent van de bevolking).
Netanyahu’s kiezers zijn veelal Mizrachim, Joden van Noord-Afrikaanse en Arabische afkomst. Menigeen voelt zich tekort gedaan door de van oorsprong Europese elite in het land. Netanyahu en zijn partij hebben die kiezers een gevoel van zelfvertrouwen en nationaal bewustzijn bijgebracht, zei socioloog en antropoloog Nissim Mizrachim tegen het persbureau AFP. ‘Likoed geeft hen de indruk dat hun individuele levens deel uitmaken van de geweldige geschiedenis van Israël en het Joodse volk. De kiezers vertrouwen de persoon Netanyahu en geloven dat hij het belang van Israël en hun eigen belangen verdedigt.’
