Nederlandse landmacht ziet integratie met Duitsers als middel om brigades te behouden

De verdere integratie betreft de ‘lichte’ 13de Brigade, die volgens de plannen onderdeel gaat uitmaken van de 10de Duitse Pantserdivisie. De twee andere brigades van de landmacht, 11 Luchtmobiel en de 43 Gemechaniseerd, maken al deel uit van Duitse divisies.

‘Inhoudelijk is dit niet nieuw’, reageert Derk Boswijk (CDA), ‘de timing is dat wel. Strikt formeel genomen moeten we hier als Kamer nog over gaan.’ Hij is er overigens niet tegen, al heeft hij nog wel ‘technische vragen’, onder andere over hoe het zit met de nationale besluitvorming over inzet. Een defensiewoordvoerder aan het Plein in Den Haag benadrukt dat er weliswaar nog geen besluit is genomen, maar dat deze richting in verschillende beleidsdocumenten is aangekondigd.

Gezamenlijke visie

Defensie meldde vorig jaar op 30 november dat de twee landmachtcommandanten Alfons Mais en Martin Wijnen een ‘gezamenlijke visie’ hadden ondertekend voor verdere integratie. Politieke besluitvorming hierover wordt rond april verwacht, als ook Berlijn een reorganisatie van zijn strijdkrachten afzegent. Volgens NRC vindt men dat op de landmachtstaf in Utrecht ‘een goed moment om de 13de Brigade onder bevel te stellen en de Duits-Nederlandse integratie met militair ceremonieel te markeren’.

Wat de landmacht hier in wezen doet, zeggen diverse betrokkenen, is een soort ‘voorwaartse verdediging’: de integratie van de 13de Brigade in een groter Duits verband moet haar voortbestaan verzekeren. Het verkleint de kans, zeggen betrokkenen binnen en buiten de landmacht, dat deze brigade wordt opgeheven.

Vier miljard per jaar

Het opheffen van een brigade klinkt niet logisch tegen de achtergrond van wat er in Oekraïne gebeurt. Maar tot de Russische invasie van 24 februari vorig jaar was dit voor defensie ‘een serieuze optie’ zeggen diverse bronnen tegen de Volkskrant.

Ook Boswijk erkent dit. ‘Discussies over opheffing zijn er inderdaad geweest, en dat is ergens ook geen verrassing. De commandanten van de krijgsmachtdelen hadden in Trouw (op 2 april 2021, red.) te kennen gegeven dat ze vier miljard per jaar extra nodig hadden alleen om alles op de nul te houden. In de onderhandelingen voor een nieuw kabinet kregen we uiteindelijk drie miljard erbij − heel veel geld, maar nog steeds een miljard te weinig’.

En daarmee bleef er een dreigende wolk hangen boven de 13de Brigade − een wolk die er al jaren hangt. Met de bezuinigingen van opeenvolgende kabinetten-Rutte werd gekozen voor het systematisch uitkleden van de grondstrijdkrachten. Minister Hillen zette de toon toen hij alle tanks in 2011 weg deed. In de jaren daarna moest de 13de Brigade zijn infanteriegevechtsvoertuigen (CV90) inwisselen voor de veel lichtere Boxers. ‘Het werd een grote puinhoop, maar het alternatief was dat we een brigade kwijtraakten’, zegt een ingewijde daarover.

Zware landstrijdkrachten

De nieuwe stap richting integratie is dus een nieuwe interne verdedigingslinie van de landmacht. Voor het eerst sinds tijden gloort bij de landmacht de hoop dat door deze oorlog het ‘modieuze inzicht’ dat je geen zware landstrijdkrachten nodig hebt, op zijn retour is. In Brussel, waar de Navo plannen maakt voor het vergroten van de permanente aanwezigheid van troepen langs de oostgrenzen, wordt de behoefte aan zware eenheden te land juist onderstreept. Die behoefte is met de Russische agressie tegen Oekraïne alleen maar toegenomen.

Tot dusver ging in Nederland een onuitgesproken aversie tegen het ‘smerige’ gevecht op de grond hand in hand met personeelstekorten (die het vullen van grondeenheden bemoeilijken) en een voorkeur voor high-tech-oplossingen. ‘We zijn hier net zo dapper als dat we boven het NAP liggen met zijn allen’, zeggen ze daarover bij de landmacht. Maar sinds 24 februari vorig jaar is het schrappen van 13de Brigade even geen optie meer.

Grote kentering

Wat nog wel mist, zeggen wetenschappers en experts in koor, is het waarom van de keuzes die Defensie maakt. Ook bij de marine en de landmacht valt op dat bij elke gelegenheid nieuwe F-35’s worden besteld. Heel Europa voert een serieus debat over het nut van de tank − behalve Nederland. En wetenschappers maakten afgelopen najaar gehakt van de Defensienota, waarin miljarden worden verdeeld op grond van een veiligheidsanalyse van minder dan driehonderd woorden.

‘De landmacht koos al jaren geleden voor verdere integratie met de Duitsers, ook om die brigades te redden’, zegt Dick Zandee van Instituut Clingendael. ‘Het offer dat ze daarvoor brachten is dat die brigades werden uitgekleed.’ Het baart hem zorgen dat nu er weer extra geld bij is gekomen, het kortetermijndenken weer lijkt te zegevieren. ‘Natuurlijk is er nu een grote kentering naar collectieve defensie. En voor dat doel levert die integratie met de Duitsers allerlei voordelen op, ook op materieel gebied. Maar er zijn ook nadelen: kun je eenheden straks nog anders inzetten dan met de Duitsers? Met eigen ondersteuning?’

Wat als over een paar jaar de wereld veranderd is, de oorlog voorbij, en Nederland opnieuw naar de Sahel moet? Zandee: ‘Die hele discussie wordt totaal niet gevoerd op dit moment, maar tijden kunnen weer veranderen.’