Nederlander, omarm uw polderaccent wanneer u Engels spreekt

Van alle niet-Engels sprekende landen, beheersen wij het Engels het best, blijkt uit de English Proficiency Index van taalinstituut Education First. Van de 950 duizend respondenten uit 72 landen, scoren Nederlanders het hoogst op lees- en luistervaardigheid. Alison Edwards promoveerde aan de universiteit van Cambridge op 'Dunglish': Nederlands Engels als een soort nieuwe taal. Momenteel is ze verbonden aan de Universiteit Leiden. De Australische vindt desondanks dat Nederlanders hun accent moeten omarmen, in plaats van bekritiseren.

Bij bovengenoemd onderzoek zijn een paar kanttekeningen te plaatsen: het is een online test dus alleen mensen met een internetverbinding kunnen meedoen, en het gaat enkel over lees- en luistervaardigheid. Waarom zijn Nederlanders volgens u goed in Engels?
'Er zijn altijd kanttekeningen, maar dit is niet het enige onderzoek waarbij Nederland goed uit de bus komt. De bewering is vrij robuust. Om als klein land te overleven moesten jullie je wel andere talen, zoals ook Frans en Duits, eigen maken. Een tweede belangrijke verklaring is dat films en televisieseries niet worden nagesynchroniseerd, waardoor Nederlanders veel en vaak aan Engels worden blootgesteld. En natuurlijk wordt Nederlands door jullie zelf beschouwd als kleine taal - in feite is het een middelgrote taal - waardoor Engels wordt gezien als supernoodzakelijk om contact met de buitenwereld te houden.'

Overal ter wereld spreken mensen op hun eigen manier Engels. Wat maakt de Nederlandse variant zo goed of zelfs beter dan andere 'verbasteringen'?
'Als taalkundige en taalsocioloog vind ik dat verbasteringen niet bestaan. Ik zie veranderingen in taal niet als verslechtering, maar als evolutie en innovatie. Waar ter wereld het Engels ook gaat, de taal wordt aangepast aan de lokale situatie, cultuur en gebruiken. In landen als India, Nigeria en Maleisië is dit volledig geaccepteerd omdat het tijdens de kolonisatie begon. In Nederland is Engels dominant geworden door de globalisering. Hierdoor vinden sommige taalkundigen dat er niet zoiets als Nederlands Engels kan bestaan, er is tenslotte nooit een behoefte geweest om de taal van de koloniale overheerser aan te passen. Toch durf ik te beweren dat Engels zo alomtegenwoordig is in Nederland, dat er een herkenbaar Nederlands Engels accent, vocabulaire en zelfs grammatica is ontstaan.'

Waaruit blijkt dat?
'Een klassiek voorbeeld is het woord beamer. Nederlanders gaan er vanuit dat het een Engels woord is, terwijl het in het Engels een projector is. Een beamer is een BMW. Ik woon al een tijd in Nederland en moet bij de kassa weleens gniffelen als de kassière in het Engels vraagt: 'would you like to pin?', in plaats van: 'would you like to pay by card?' En nu ik een baby van drie maanden heb, moet ik ook lachen om het woord box. Ik denk dat mijn ouders het heel raar vinden als ik zeg dat ik mijn baby even in de box stop, in plaats van in de 'playpen'.'

U zei in NRC dat de wijze waarop Frans Timmermans Engels spreekt niet haalbaar is voor alle Nederlanders. Moeten we niet gewoon beter ons best doen?
'Waarom zou iedereen Engels willen spreken zoals Frans Timmermans? Ik kan me heus wel voorstellen dat mensen het mooi vinden, maar het perfecte 'native' accent bestaat niet. Er zijn honderden native accenten, dus hoe kies je het juiste? Mensen komen vaak uit bij Received Pronunciation, het Engels van de hogere klasse. Waarom zou iemand uit Eindhoven of Groningen willen klinken als iemand uit een bepaalde sociale klasse uit een specifiek gedeelte van Zuid-Engeland? Wat is er mis met een beetje Nederlands klinken, als je ook Nederlands bent? Als ik Nederlands spreek hoor je ook een Engels accent; dat is nou eenmaal deel van mijn identiteit.'

Engels is onderdeel van de Nederlandse cultuur en identiteit geworden, schreef u eerder. Hebben we het hier eigenlijk niet alleen over een hoogopgeleide groep Nederlanders die grotendeels in het Engels communiceren op hun werk?
'Goed punt. Taalkundigen en docenten maken zich best een beetje zorgen over kinderen van immigranten die worstelen met het Nederlands en tegelijkertijd ook nog Engels over zich heen krijgen. Mensen die op een of andere manier niet goed uit de voeten kunnen met Engels, kunnen zich op een gegeven moment een buitenstaander in eigen land gaan voelen. Hierdoor kan er een sociaaleconomische tweedeling ontstaan en daar moeten we waakzaam op zijn.'

In de academische wereld verschillen de meningen over de verengelsing van het hoger onderwijs. Sommigen betogen dat de kwaliteit van het onderwijs in gevaar is door al het Engels. Hoe kijkt u hiertegen aan?
'Het is niet wenselijk als een docent zich niet goed kan uitdrukken in het Engels, en hierdoor gehinderd bijvoorbeeld veel langer bezig is met voorbereiden. Dat kan een negatief effect hebben op het onderwijs. Maar voor zover ik weet is er nog geen bewijs dat dit de studieresultaten van studenten beïnvloedt. Uit mijn onderzoek blijkt dat buitenlandse studenten graag kiezen voor een studie in Nederland omdat ze hier in het Engels kunnen studeren, zonder het 'moeilijke' Engels dat je in Engelstalige landen hebt. Hiermee trekken universiteiten veel studenten.'

In de reacties op een artikel over de English Proficiency Index in de Huffington Post, zeggen veel mensen dat Nederlanders vooral zelfverzekerd zijn over hun Engels en het daardoor makkelijk spreken. Kan dit kloppen?
'Uit mijn onderzoek blijkt dat negen op de tien Nederlanders vinden dat hij of zij beter Engels spreekt dan zijn of haar landgenoten. Dat is opmerkelijk hoog en suggereert dat Nederlanders hun Engelse taalvaardigheid hoog inschatten. Tegelijkertijd klaagden veel respondenten over het feit dat hun landgenoten altijd lijken te denken dat ze beter zijn in Engels dan ze daadwerkelijk zijn.

'Je hoort weleens buitenlanders zeggen dat Nederlanders altijd omschakelen naar het Engels als zij juist hun Nederlands proberen te oefenen. Alsof Nederlanders daarmee zeggen: 'het maakt niet uit hoe goed jouw Nederlands is, mijn Engels is nog altijd beter, dus doe maar geen moeite.'

Nederlandse politici en mensen in de voetbalwereld krijgen er vaak van langs vanwege hun Engels. In dit fragment legt premier Mark Rutte op de nucleaire veiligheidstop in 2014 uit waarom hij Zwarte Piet niet zomaar kan veranderen. Wat vindt u van zijn Engels?
'Los van wat ik van de inhoud van zijn antwoord vind, zie ik het probleem met zijn Engels niet. Heeft hij een Nederlands accent? Gebruikt hij soms wat niet-standaard manieren van formuleren? Ja en ja, maar wat maakt het uit? Het is een superbelangrijke internationale bijeenkomst waarbij de ogen van de hele wereld op hem gericht zijn. De kans dat hij een uitglijder maakt en een racist genoemd wordt is groot. Toch maakt hij zijn punt kraakhelder. In communicatief opzicht is zijn Engels dus honderd procent functioneel.'

'Ik hoor lezers denken: 'ja maar hij klinkt belachelijk', maar jullie moeten beseffen dat jullie echt de enigen zijn die dat denken. Ik heb nog nooit een Brit horen zeggen: 'Gosh, die Nederlanders spreken echt crap Engels'. Ze zeggen eerder dat jullie Engels soms beter is dan dat van hun landgenoten. Waarom zijn Nederlanders zo kritisch op zichzelf?'