Nederland zoekt een Vogel des Vaderlands

Later deze maand start Vogelbescherming een heuse verkiezing. Net als de Britten onlangs hebben gedaan met de National Bird Vote, waarbij het roodborstje eenderde van de stemmen kreeg en onder meer de kerkuil, de merel en het winterkoninkje ruim achter zich liet. Daarmee hebben de Britten eindelijk ook een gevederde icoon. Een lief klein vogeltje net als de Oostenrijkers (boerenzwaluw), de Letten (witte kwikstaart) of de Nieuw-Zeelanders (kiwi). Al zou het roodborstje juist vanwege zijn assertief, dwars karakter volgens sommigen uitstekend de volksaard van de Britten vertegenwoordigen.

Bij nationale vogels draait het ten slotte vaak om de symboliek. Neem de zeearend van de Verenigde Staten, die de macht van de Amerikanen moet uitstralen. En dan te bedenken dat de beroemde Amerikaanse politicus en wetenschapper Benjamin Franklin vergeefs zijn landgenoten probeerde te overtuigen dat de kalkoen geschikter was. Of de Franse haan, die symbool staat voor de Gallische wortels van Frankrijk. Galliërs werden vaak als koppig en trots gezien. En laat de Latijnse naam voor haan nou gallus zijn. Bovendien staat de haan symbool voor geloof en licht.

Vaak spelen ook esthetische redenen een rol bij de keuze als nationaal beeldmerk. Zo kozen de Hondurezen voor de kleuren van de geelvleugel ara en Trinidad en Tobago weer voor de felrode ibis. Terwijl tamelijk ongewone vogels als de hop (Israël), flamingo (Bahamas) en wimpelstaart kolibrie (Jamaica) in andere landen weer voor patriottische gevoelens zorgen.

Dat buurlanden soms eenzelfde nationale vogel hebben, lijkt daarbij niet uit te maken. Zo hebben Zambia en Zimbabwe beide de Afrikaanse zeearend gekozen en delen de Zuid-Amerikaanse landen Chili, Bolivia Colombia en Ecuador allemaal de Andes condor.

Hoe ver de trots voor de nationale vogel gaat, bewijzen weer de inwoners van de Verenigde Arabische Emiraten. Als enige land ter wereld vindt je er een eigen ziekenhuis voor 's lands trots de slechtvalk, het Abu Dhabi Falcon Hospital.

Voorlopige lijst

Maar welke vogel moet Nederland nou kiezen? Kees de Pater van Vogelbescherming Nederland heeft op de site van dagblad Trouw alvast een aanzet gegeven: wat hem betreft doen de mus, de merel en de meeuw niet mee. De Pater kiest liever voor de grutto ('icoon van het Nederlandse weidelandschap'), de lepelaar ('ooit het logo van de Vogelbescherming'), de bruine kiekendief ('icoon van de Nederlandse rietlanden'), de rotgans ('verbeeldt het zo typische Nederlandse karakter') en de kauw ('vaderlands gezellig').

Volkskrant-redacteur Caspar Janssen, die al jaren schrijft over natuur en wekelijks in de bijlage Sir Edmund het dier van de week behandelt, kan zich wel vinden in een Vogel des Vaderlands. Al vindt hij het 'een beetje zwak dat de Engelsen ons op het idee moeten brengen'.

Wat het lijstje van De Pater betreft: 'Vreemd dat hij de merel, mus en meeuw uitsluit. Zijn dat geen veel voorkomende vogels in Nederland dan? Ook de keuze voor de grutto en andere vogels die enorm veel bescherming behoeven vind ik niet zo voor de hand liggen. Straks zitten we met een nationale vogel die is uitgestorven.'

Ook Volkskrant-columnist en vogelliefhebber Jean-Pierre Geelen ziet in het kader van de verspreiding van het vogelvirus, 'een volstrekt onschuldige aandoening', de keuze van een Vogel des Vaderlands wel zitten. 'Het radioprogramma Vroege Vogels koos vijf jaar geleden een Vogels Top 100. Daar eindigde de merel op nummer 1. Dat begrijp ik ook wel: het is een van de meest algemene vogels, met ontroerende schoonheid en dito zang.'

Zelf zou Geelen net als De Pater ook willen pleiten voor de grutto, de lepelaar en het kauwtje. 'Hoewel het koolmeesje en de ijsvogel ook zo mooi zijn!'

De grutto

Voorlopig leidt in het lijstje van De Pater op de Trouw-site de grutto de onofficiële strijd om de Vogel des Vaderlands met ruim de helft van de stemmen. Op ruime afstand volgen de lepelaar, de bruine kiekendief, de rotgans en de kauw.

En Janssen, die zo kritisch is op deze lijst, welke vogel vindt hij de meest geschikte kandidaat? 'De grauwe gans. Een oer-Hollandse vogel. En onze omgang met deze vogel zegt alles over de Nederlandse kijk op natuur en de Nederlandse volksaard. Eerst uitroeien, dan terugbrengen en beschermen en dan, als het weer goed gaat en boeren beginnen te klagen, opnieuw willen uitroeien.'