Nederland van het gas af, maar wie betaalt de transitie?
Nederland moet snel van het aardgas af, maar de gemeenten die hierin vooroplopen, willen meer financiële en praktische steun van de regering. Huiseigenaren in wijken die als proeftuin zijn aangewezen, zitten met talloze vragen en vrezen dat zij op kosten worden gejaagd. Dat blijkt uit een rondgang van de Volkskrant.
Wethouders van de voorlopers Utrecht, Woerden en Wageningen zeggen dat het Rijk financieel moet bijspringen in de door hen aangewezen aardgasvrije proefwijken. Utrecht en Woerden zijn reeds in botsing gekomen met particuliere huiseigenaren. Die kregen te horen dat ze hun woning moeten aanpassen voor 2030, dus binnen ruim tien jaar. Die opdracht vereist een investering van een paar duizend euro tot 30 duizend euro, aldus een schatting van Milieu Centraal.
Botsingen
De botsingen in Utrecht en Woerden leggen een belangrijke politieke kwestie bloot: wie gaat de energietransitie betalen? Het kabinet wil dat Nederland per 2050 van het gas af is en ziet daarbij een cruciale rol weggelegd voor de 380 gemeenten. Samen met wooncorporaties, energieleveranciers en bewoners moeten die ervoor zorgen dat woningen en bedrijfspanden overgaan op bijvoorbeeld de warmtepomp.
Wethouder Lot van Hooijdonk (Utrecht, GroenLinks) zegt desgevraagd niet te weten wie de aanpassingen moet betalen in proeftuin Overvecht. ‘Het moet hoe dan ook goedkoper worden. Als het ons niet lukt om dit haalbaar en betaalbaar te maken, komt deze omschakeling niet van de grond.’
Pioniers
In Nederland moeten zo’n 7,2 miljoen huizen worden aangepast. Eenendertig gemeenten, waaronder naast Utrecht ook Woerden en Wageningen, hebben in 2017 beloofd te beginnen met één wijk die van het aardgas wordt afgekoppeld. Het ministerie van Binnenlandse Zaken kiest dit jaar zelf ook nog twintig wijken die dienen als proeftuin. Voor de aanpassingen van de huizen daarin is 90 miljoen euro beschikbaar.
‘Betrokkenheid van de bewoners is hierbij cruciaal', zegt een woordvoerder. 'Samen moeten we tot betere en goedkopere oplossingen komen, en tot een andere manier van financieren, waarbij ook rekening wordt gehouden met een lagere energierekening.’
De pionierende gemeenten vinden dit niet genoeg. ‘Er moet meer ondersteuning van het Rijk komen met geld en kennis’, zegt wethouder Lara de Brito (Wageningen, GroenLinks). ‘Wij krijgen een opdracht waarvoor niemand een oplossing heeft; wij zijn de eersten en iedereen kijkt mee.’
‘In deze aanloop hebben we steun van het Rijk nodig, omdat de aanpassingen voor gasvrij wonen zichzelf nog niet terugverdienen’, zegt de Woerdense wethouder Hans Haring (D66). ‘Dan krijg je huiseigenaren niet mee. En er zijn ook mensen die het geld ervoor niet hebben.’
Expert Puk van Meegeren van voorlichtingsinstantie Milieu Centraal begrijpt dat sommige gemeenten al begonnen zijn. ‘Afgesproken is dat in 2021 alle gemeenten voor alle wijken een transitieplan moeten hebben. Dus de gemeenten die nog niet zijn begonnen hierover na te denken, zijn rijkelijk laat.’
‘Het baart ons zorgen dat sommige gemeenten een aardgasvrije wijk aanwijzen zonder dat de bewoners weten wat ze moeten doen’, zegt ook woordvoerder Hans André de la Porte van de Vereniging Eigen Huis. ‘En wie moet het betalen?’
Om huizenbezitters tegemoet te komen, wordt er gedacht aan speciale huisgebonden leningen, terug te betalen met de winst van een lagere energierekening. Maar volgens Milieu Centraal kan het tot wel twintig jaar duren voor die zijn terugverdiend.
Over de schutting
Eigen Huis is voor de energietransitie, zegt De la Porte. ‘Maar als een gemeente zo’n proces begint zonder antwoord te hebben op terechte vragen, leidt dat tot paniek en gaan mensen tegenwerking bieden. Overheden en bedrijven hebben het vooral over de doelen die gehaald moeten worden, en gooien de realisatie ervan vervolgens over de schutting van huiseigenaren. Dat kan zo niet.'
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten zegt niet anders te kunnen dan al beginnen, gezien het krappe tijdspad. ‘Er wordt keihard gewerkt, men hoeft niet te bang zijn. Maar we moeten de mensen wel meekrijgen. Want deze transitie is groter dan bij voorbeeld de decentralisatie van de zorg in 2015.’
Overvecht gasvrij? Dat gaat de bewoners een beetje te snel
De Utrechtse wethouder Lot van Hooijdonk loopt voorop in de strijd tegen het aardgas. Overvecht-Noord is haar proeftuin. Maar de bewoners vertrouwen het niet. ‘Hoeveel gaat dit ons straks kosten?’
