Nederland heeft leraren nodig, geen goeroes

In de cultuuroverdracht van generatie naar generatie speelt de leraar een onmisbare rol. Zonder de leraar zal kennis niet worden doorgegeven en is een cultuur ten dode opgeschreven. Een goede leraar die met enthousiasme iets over kan brengen op zijn leerlingen is goud waard voor individu en maatschappij. Het is daarom niet zonder consequenties dat de leraar in ons land niet hoog in aanzien staat. Lang geleden werd zijn beroep bijna net zo gewaardeerd als dat van veearts, burgemeester of predikant, maar zelfs de journalist moet de leraar inmiddels zijn voorbijgestreefd op wat de lijst 'beroepsprestige-stratificatie' heet.

De leraar van nu gaat gebukt onder een nimmer eindigende vernieuwingsdrang die door de overheid wordt geëntameerd, maar die door diezelfde overheid wordt tegengewerkt met allerlei bureaucratische maatregelen. Wat daar vooral uit spreekt, is een aan haat grenzend wantrouwen jegens de leraar, wiens eigen verantwoordelijkheid vooral moet worden gereguleerd en ingeperkt. Uiteraard verdient de Nederlandse leraar maar matig, maar krijgt hij een keer een loonsverhoging van 5 procent, dan blijkt - zoals veel kenners verzekeren - dat er een kolossale sigaar uit eigen doos is getrokken. Logisch dat het aantal pabo-studenten drastisch is afgenomen. De tijd lijkt niet ver weg dat niemand meer leraar wil worden.

Dit stukje gaat misschien een andere kant op dan u denkt, maar het voorgaande is nodig om te kunnen verklaren waar-om het Nederlands elftal er niets meer van terechtbrengt. Je hoeft maar naar de trainer en zijn assistenten te kijken om te beseffen wat eraan schort. De hoofdcoach is Danny Blind en hij wordt bijgestaan door Van Basten en Van Nistelrooij. Zelf waren dat drie geweldige voetballers, die zo'n beetje alles hebben gewonnen, maar vanuit psychologisch oogpunt is dat helemaal niet gunstig. Blind, Van Basten en Van Nistelrooij waren beter dan de huidige spelers van het Nederlands elftal ooit zullen worden, en dat werkt neerdrukkend.

Je ziet ook meteen dat Blind, Van Basten en Van Nistelrooij geen echte leraren zijn. Zij zijn niet enthousiasmerend, maar uiten zich vlak, bijna verlegen. Er is niets tegen introverte persoonlijkheden, maar zij missen de schwung van de leraar die jou wil uitleggen waarom je per se Tsjechov moet lezen en wat er zo mooi is aan een vierkantsvergelijking. Plato - een Griekse filosoof in wiens werk u zich beslist een keer zou moeten verdiepen, hoort u! - heeft hier de kern geraakt door zich af vragen: 'Wat heb je eraan als iemand knap en slim is, als hij anderen zijn kennis niet kan bijbrengen?'

Je kunt alle oud-spelers van het Nederlands elftal wel assistent-bondscoach maken, maar dat gaat niet helpen. Een goede leraar daarentegen brengt leerlingen voort die beter zijn dan hij. In dit opzicht is José Mourinho helemaal een bijzonder geval. Succesvol coach van Inter, Porto, Real Madrid en Chelsea, maar zelf kon hij nauwelijks voetballen. Ja, zijn vader haalde als keeper het Portugese elftal, maar dat was voor hemzelf niet weggelegd.

Louis van Gaal was maar een matige voetballer bij Sparta, maar als sportleraar op de Don Bosco-school aan de Polderweg in Amsterdam heeft hij kennelijk iets geleerd dat anderen niet kunnen. Toch zullen topvoetballers als Johan Cruijff of Jan Mulder altijd een beetje op Van Gaal neerkijken. Qua loopbaan lijkt Ron Jans, de huidige trainer van PEC Zwolle, nog het meest op Van Gaal. Hij was leraar Duits en ik vermoed dat zijn leerlingen net zo veel van hem hebben opgestoken als hij van zijn leerlingen.

Dat is de crux en het zou ook de redding van het Nederlands elftal kunnen zijn: benoem Ron Jans, samen met oud-onderwijzer en gymleraar Foppe de Haan tot hoofdcoach. En de rest mag assistent blijven, als ze zich maar niet met de opstelling bemoeien.

Tenslotte moet er een scherp onderscheid worden gemaakt tussen de leraar en de goeroe. Een leraar heeft leerlingen en een goeroe heeft volgelingen. Een leraar spreekt heldere, verstaanbare taal, terwijl een goeroe het juist van onbegrijpelijke diepzinnigheden moet hebben. Een leraar erkent dat sommige dingen moeilijk te begrijpen zijn. Een goeroe daarentegen beweert dat dingen simpel zijn, maar hij heeft er geen baat bij die simpele dingen ook simpel uit te leggen. Johan Cruijff is een echte goeroe. Lees het Telegraaf-citaat gisteren in deze krant, waarin Cruijff inspelen en uitspelen met elkaar verbindt: 'Door de bal vóór iemand te plaatsen moet de persoon in kwestie in beweging zijn.'

Raadselachtig.

Nederland heeft leraren nodig, geen goeroes.