Nederland heeft genoeg voedsel om coronacrisis door te komen

Die geruststellende mededeling doet Richard Schouten, directeur van GroentenFruit Huis waarbij de meeste telersverenigingen en handelaren in verse groenten en fruit in Nederland zijn aangesloten. Schouten is ook voorzitter van het crisisteam in de groenten- en fruitsector. Over omzetdalingen van aangesloten bedrijven door het weggevallen van afzet heeft hij de nodige zorgen, maar niet over de voedselvoorziening.

Nederland is een wereldspeler in de vershandel. Ons land importeert jaarlijks voor 7,9 miljard euro aan verse groenten en fruit uit 120 landen. De export bedraagt 11,9 miljard op jaarbasis. Nederland is ook een grote producent met een jaarlijkse productie ter waarde van 3,7 miljard euro, vooral uit de glastuinbouw.

Maar in de winter en aan het begin van de lente zijn Nederlandse supermarkten voor de aanvoer van verse vollegrondsgroenten zoals broccoli, andijvie, bospeen, courgette, kropsla en rucola sterk afhankelijk van zuidelijke landen zoals Spanje, Italië en Marokko. Die zijn ernstig geraakt door het coronavirus.

Seizoensarbeiders

Een woordvoerder van het Centraal ­Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) laat weten dat supermarkten wel hinder ondervinden in de aanvoer, maar dat de problemen niet onoverkomelijk zijn. Dat is ook het beeld dat Schouten krijgt van zijn leden. Vooralsnog heeft de pandemie nog geen grote negatieve effecten op leveranties.

Die kunnen wel ontstaan als meer landen, net als Nederland, arbeidskrachten tekort komen om de oogst binnen te halen. Zo kunnen Marokkaanse seizoenarbeiders Spanje niet in omdat Marokko de grenzen heeft gesloten. Duitsland sloot eerder de grenzen voor Poolse seizoensarbeiders. Italië ligt grotendeels plat.

‘Stilvallen is een groot woord. Maar je merkt dat ze moeite hebben om voldoende mensen te vinden’, reageert Hans van den Heuvel, directeur van importbedrijf Hillfresh in Barendrecht. Maar zelfs als de aanvoer van sommige soorten groenten en fruit zou haperen, dan zijn er in Nederland genoeg alternatieven voorhanden, benadrukt Schouten van GroentenFruit Huis. De bewaarschuren liggen vol met kolen, prei, winterpeen, uien, spruitjes en pompoenen, die vorig jaar al zijn geoogst. Dat geldt ook voor appels en peren.

Uit de kassen stromen dagelijks verse tomaten, komkommers en paprika’s. Door het warme voorjaar komen de eerste groenten ook al van het land: er worden al asperges gestoken, er zijn verse raapsteeltjes en winterpostelein. ‘Mogelijk wordt het aanbod vijftien soorten sla in plaats van twintig’, zegt Schouten. ‘Maar we hebben meer dan genoeg.’

Citrusvruchten

De aanvoer van citrusvruchten (sinaasappels, mandarijnen) en bananen komt nu vooral over zee uit Zuid-Amerika en Zuid-Afrika, een land dat ook in een lockdown zit. De schepen met bananen uit Zuid-Amerika varen nog gewoon door, verzekert Schouten. ‘In Zuid-Afrika hebben we nauwe contacten met onze ambassade. Die verzekert ons dat de oogst doorgaat.’ Ook mango’s en avocado’s komen per schip naar Rotterdam.

Naast arbeid is transport een probleem. Veel landen hebben grenscontroles ingevoerd. Maar binnen Europa zijn zogenoemde Green Lanes ge­creëerd aan de grenzen zodat voedseltransporten onbelemmerd kunnen doorrijden, zegt Schouten. ‘Wij zijn benoemd tot vitale en cruciale sector. Vers moet gewoon doorgaan.’ Transportkosten zijn wel hoger geworden - onder meer doordat vrachtwagens niet altijd gevuld terugkeren vanuit het buitenland – wat op termijn wellicht doorwerkt in de winkelprijzen.

Exotische groente

Een deel dat wel nagenoeg stilligt, is de invoer door de lucht. ‘Het merendeel van wat wij doen, komt normaal per vliegtuig’, zegt Peter Hobert van Bud Holland, importeur van exotische groenten en fruit zoals babyananassen, bakbananen en bamboescheuten. ‘Dat ligt grotendeels plat. Buiten dat is de afzet ook weg omdat restaurants dicht zijn.’

De sectoren in de tuinbouw die nu met de grootste problemen kampen zijn siertelers die hun bloemen niet kwijt kunnen en kwekers van specialiteiten zoals bijzondere paprika’s en micro-groenten. Die gaan gewoonlijk in passagiersvliegtuigen mee naar Japan, de Verenigde Staten en het Midden-Oosten.

Een geluk bij een ongeluk is dat de coronacrisis toesloeg op een moment dat Nederland voor veel groenten begint over te schakelen op binnenlandse productie. Een paar maanden geleden was dat heel anders geweest, beaamt Schouten. ‘Maar dan nog hebben we genoeg.’

Die conclusie werd in 2013 ook door Wageningen Universiteit & Research getrokken. Zij deden onderzoek naar de voedselvoorziening van Nederland in crisistijden. ‘Wij hebben gekeken of er genoeg voedsel zou zijn als alle grenzen voor langere tijd dicht gaan’, zegt hoofdonderzoeker Ida Terluin. ‘Dat was ruimschoots het geval. Zelfs als alles jaren op slot zit kunnen we onszelf voeden en is er geen reden voor paniek’