Nederland gaf Amerikanen toestemming voor opslag kernwapens in Soesterberg

Het is voor eerst dat er concrete aanwijzingen zijn dat de Amerikanen hun F-102 Delta Dagger, een onderscheppingsvliegtuig dat op Soesterberg stond, hadden voorzien van een raket met nucleaire lading. Vermoedens waren er al langer, vertellen militair historici. Op oude foto’s van Soesterberg en een geheime kaart was te zien dat direct naast de alarmhangar voor het F-102-vliegtuig een munitieopslagplaats was met dubbel hekwerk. ‘Algemeen werd dat gezien als indicatie voor de opslag van nucleair materiaal’, zegt een militaire bron.

‘Ik ben in de positie om te verklaren dat ik in principe akkoord ben met de opslag van de wapens’, schrijft commodore J.W. Thijssen in 1961 aan de Amerikaanse luchtmacht. De bron: ‘Dit vormt voor het eerst een aanwijzing dat de hypothese over kernwapens op Soesterberg klopt.’

Overeenkomst met Amerikanen

Of en hoe lang de kernwapens er lagen, is onduidelijk. In februari 1960 wordt de eerste overeenkomst tussen Nederland en de Verenigde Staten opgesteld. Een jaar later laat Nederland weten akkoord te zijn, maar in 1963 steggelen de VS en Nederland nog over details. De Amerikanen vinden de kwaliteit van de aangeboden huizen voor Amerikaanse militairen in de regio niet voldoende. Ook vinden ze dat bezoekende familieleden recht hebben op huisvesting. Eind jaren zestig wordt de F-102 vervangen door de F-4E die enkel is uitgerust met conventionele wapens.

De ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken willen niet bevestigen dat er kernwapens in Soesterberg lagen. ‘Er bestaan Navo-afspraken over wat publiekelijk kan worden meegedeeld over de kernwapentaken, inclusief die van Nederland.’ Die zijn beperkt tot de algemene mededeling dat er ‘Amerikaanse nucleaire wapens’ op Europees grondgebied zijn. ‘Er kunnen geen mededelingen worden gedaan over aantallen en specifieke locaties. Overwegingen van veiligheid liggen hieraan ten grondslag.’

Vrijbrief Amerikanen

De Amerikanen hadden een vrijbrief om de kernwapens van en naar Soesterberg te vliegen. Dat ligt gevoelig vanwege het risico op ongelukken en nucleaire straling. In de overeenkomst staat dat de Amerikaanse luchtmacht zich ervan zal ‘verzekeren’ dat Amerikaans en Nederlands personeel niet blootgesteld wordt aan ‘radiologische gevaren’. De opslag van kernwapens maakte Nederland ook tot doelwit, zeggen militair historici. Een van hen: ‘Het is bekend dat op Poolse stafkaarten de opslagplaatsen van Amerikaanse kernwapens in Nederland stonden. Die moesten bij een Sovjet-invasie als eerste worden uitgeschakeld.’

De documenten over Soesterberg zijn onderdeel van een groter bestand voorheen zeer geheime documenten waarover de Volkskrant publiceert. Die maken ondubbelzinnig duidelijk dat er op vliegbasis Volkel Amerikaanse kernwapens liggen in verschillende ondergrondse bunkers. Ze laten ook zien dat de Amerikaanse regering nog steeds vindt dat informatie daarover staatsgeheim is – ook al zijn oude verdragen en documenten te vinden in het Nationaal Archief.

De Amerikaanse ambassade mengde zich in 2018 in een juridisch geschil tussen Wiebes en Defensie over openbaarmaking van Nederlandse documenten en riep de Nederlandse overheid op ‘maatregelen’ te nemen om de ‘verspreiding’ van ‘bepaalde geclassificeerde documenten’ te voorkomen.

Komende week treedt het VN-verdrag inzake het Verbod op Kernwapens officieel in werking. Vijftig landen hebben het ondertekend. Nederland deed dat niet. Buitenlandse Zaken zegt dat Nederland niet kan ondertekenen omdat het verdrag niet verenigbaar is met het Navo-lidmaatschap. ‘Nederland is lid van het Navo-bondgenootschap, een nucleaire alliantie, waarvan het voor de nationale veiligheid afhankelijk is.’