Natuurlijk heeft Donald Trump de coronacrisis perfect aangepakt, vindt hij zelf

Ruim twee maanden bagatelliseerde Donald Trump het coronavirus. Op 16 maart ontpopte hij zich plots als oorlogsleider. Zoals hij ook vastgoed ontwikkelde: de eer is voor hem, de verantwoordelijkheid voor anderen.

Natuurlijk heeft Donald Trump het perfect gedaan, vindt hij zelf. Nadat het Witte Huis op 3 januari voor het eerst van gezondheidsinstituut CDC te horen had gekregen dat er een dreigend virus rondwaarde in China, ging de president golfen. Nadat hij op 18 januari zijn eerste serieuze briefing over het virus had gehad, ging hij golfen. Nadat zijn adviseur Peter Navarro hem eind januari had verteld dat ‘het gebrek aan bescherming de levens van miljoenen Amerikanen in gevaar kon brengen’, hield hij een campagnerally – en ging golfen.

En terwijl de inlichtingendiensten hem in die maanden steeds op de hoogte hielden van de voortgang van het virus, bleef Trump de dreiging op Twitter en in zijn campagne bagatelliseren. Op een verkiezingsbijeenkomst in South Carolina noemde hij de ophef ‘een verzinsel’ van de Democraten. Gaat vanzelf weer over, zei hij. Het is maar een griepje, zei hij. Slechts vijf gevallen, zei hij. Het is onder controle.

En zo kwam een van de rijkste en machtigste en medisch-wetenschappelijk best gepositioneerde landen van de wereld in de grootste problemen.

Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.

Er waren rapporten, er waren studies gemaakt, er waren scenario’s die tamelijk exact voorschreven wat er moest gebeuren bij zo’n uitbraak. Zorg voor de benodigde medische spullen, ontwikkel de benodigde tests, en neem centrale maatregelen zodat het virus zich niet verder verspreidt. In alle drie die opzichten verspilden de VS twee maanden kostbare tijd.

Alarmistisch

Gezondheidsminister Alex Azar, die Trump in januari inlichtte, vertelde tegen medewerkers dat de president hem ‘alarmistisch’ vond, en dat het moeilijk was zijn aandacht te krijgen, zo berichtte The Washington Post zaterdag in een uitgebreide reconstructie. Trump dacht het virus te kunnen behandelen als andere feiten die hem niet uitkwamen, de afgelopen drie jaar: door rapporten te ontkennen, door inlichtingen te negeren, door specialisten te overrulen, en door alle tegenslag als politieke tegenwerking te beschouwen. Toen de Senaatscommissie voor Binnenlandse Veiligheid op 12 februari een hoorzitting belegde om meer informatie te krijgen over het coronavirus, kwam er dus niemand van de regering opdagen. Zo hadden ze dat ook tijdens de impeachment gedaan, verantwoording afleggen. Door er niet te zijn.

Er was één maatregel die Trump wel nam, in die beginweken: hij sloot eind januari de grenzen voor Chinezen. Het was een bijna instinctieve reactie: probleem = grenzen dicht. Maar omdat in de weken daarvoor al honderdduizenden passagiers uit China waren geland, en omdat niet-Chinezen ook na de maatregel gewoon uit China bleven komen, was het een achterhoedegevecht. De vijand bevond zich al in de voorhoede.

Intussen hielpen ook de rechtse media, zoals Fox News, driftig mee met relativeren. ‘Hoe meer ik hierover te weten kom, hoe minder zorgen ik me maak’, zei een van de presentatoren van een populair ochtendprogramma. Daardoor nam de conservatieve helft van Amerika het virus veel minder serieus dan de andere helft.

Dat ging zo door tot half maart, toen een Republikeinse opiniepeiler ineens ontdekte dat het bagatelliseren van een dodelijke ziekte die het land dreigde te overspoelen politiek misschien toch niet zo opportuun was – als er straks conservatieve kiezers zouden sterven, zou dat slecht afstralen op Trump en de Republikeinen. ‘Ontkenning is geen goede strategie om te overleven’, concludeerde de onderzoeker in een document dat rondging in het Witte Huis. En toen draaide de hele machinerie.

Heel erg

‘Het is erg. Het is heel erg’, zei Trump tijdens een persconferentie op 16 maart. Vanaf dat moment profileerde hij zich als oorlogspresident. ‘Als iedereen zijn gedrag verandert en offers brengt, dan komen we hier als één natie doorheen, en zullen we het virus verslaan, en dan wordt het een groot feest.’

Sindsdien heeft Trump zijn draai gevonden. Hij is een oorlogspresident zoals hij ook vastgoedontwikkelaar was: het risico is voor anderen, het werk wordt gedaan door anderen, zijn onderaannemers gaan eraan kapot, maar zijn naam prijkt wel op de gebouwen. Hij wil de eer, maar niet de verantwoordelijkheid. En in de mist van de strijd, waarin regels worden gebroken en iedereen moet improviseren en er geld en gunsten te verdelen zijn, blijkt Trump op zijn sterkst, en Amerika op zijn zwakst: het trumpisme is gemáákt voor een crisis als deze.

Want het persoonlijke absolutisme dat ook de kern vormde van de beschuldigingen waarvoor hij in december werd aangeklaagd, speelt nu weer in alle hevigheid op. Zoals hij overheidsgeld inzette om een persoonlijke gunst af te dwingen van de president van Oekraïne, zo deelt hij nu federale middelen uit aan gouverneurs als die genoeg ‘waardering’ laten blijken. Zijn schoonzoon Jared Kushner, hoofd van een corporaal soort crisisteam dat met zijn simplistische start-upplannetjes vooral onrust zaait, beweerde vorige week dat de nationale noodvoorraden waaruit de staten kunnen putten om het virus het hoofd te bieden, van ‘ons’ zijn, en niet van de staten (de website die de waarheid vertelde werd na die uitspraak op Orwelliaanse wijze aangepast). De regering, dat is de familie Trump.

Trump is dus een oorlogspresident die vindt dat de soldaten voor hun eigen wapens moeten zorgen. ‘Ik ben geen bezorgdienst’, zegt hij. Waardoor de staten en ziekenhuizen met elkaar en met rampendienst Fema moeten concurreren om de schaarse middelen te pakken te krijgen, wat tot enorme prijsstijgingen heeft geleid. De staten proberen het nu onderling te regelen: Californië en Washington hebben beademingsmachines uitgeleend aan New York, zodat die staat de toevloed van patiënten het hoofd kon bieden. Wel prees de New Yorkse gouverneur Andrew Cuomo Trump voor het hospitaalschip dat in de haven ligt, en dat nu ook voor coronapatiënten mag worden gebruikt.

Loyaliteit

Wie niet loyaal is, krijgt de wind van voren. De vliegdekschipkapitein die alarm sloeg over het aantal coronagevallen aan boord, werd ontslagen. De inspecteur-generaal voor de gezondheidszorg die een rapport schreef over de tekortschietende voorraden in de ziekenhuizen schreef, werd van Obama-banden beschuldigd waarna het rapport als ‘fake dossier’ werd afgedaan. En passant werd vrijdag overigens ook nog de inspecteur-generaal ontslagen die in augustus vorig jaar de klokkenluidersklacht uit de doofpot redde die tot de impeachment van de president leidde.

Dinsdag werd de toezichthouder ontslagen die moet controleren of het geld uit het twee weken geleden goedgekeurde crisispakket wel goed wordt besteed (hij was aangesteld vanwege de vrees dat de miljarden te makkelijk vrienden van Trump ten goede zou komen). Hij wordt vervangen door een inspecteur die door de president is aangesteld. Deze crisis lijkt gemaakt voor een transactiepresident als Trump – daar moet niemand tussenkomen.

Komt hij ermee weg? Tot dusver zijn er in de VS 12 duizend doden gevallen. Hoeveel het er worden weet niemand, maar Trump heeft vast een voorschot genomen. ‘Als we niets zouden doen heb je het over 2,2 miljoen doden’, zei hij vorige week. ‘Dus als we dat lager kunnen houden, zeg honderdduizend, dat is een verschrikkelijk getal, maar zeg tussen honderd- en tweehonderdduizend, dan hebben we het alles bij elkaar heel goed gedaan.’