'Na mijn coming-out kon ik ze zo opnoemen, de vrouwen op wie ik verliefd was geweest'

Leny Wiggers (82) ontdekte tijdens een fietsvakantie in Nieuw-Zeeland dat ze op vrouwen viel. Ze was 68.

'Al jong besefte ik dat jongens meer mochten dan meisjes. Trouwen was niets voor mij, want dan had je binnen de kortste keren een huis vol kinderen en mocht je niet meer werken. Daar moest ik niet aan denken, ik had een leuke baan als secretaresse. Als twintiger was ik samen met een man. We waren echt maatjes, maar ik zette er een punt achter toen hij bleef hopen op een huwelijk. Daarna heb ik geen relaties meer gehad. Ik zorgde voor mijn moeder en woonde bij haar.

'Ik heb altijd veel gesport en gereisd: klimmen in de Himalaya, de marathon van New York. Drie keer schaatste ik de Elfstedentocht, de laatste keer was ik 65. Nadat mijn moeder op mijn 67ste overleed, ging ik fietsen in Nieuw-Zeeland. Daar kwam ik er met een schok achter dat ik lesbisch ben. Ik ontmoette een vrouw, een Amerikaanse, die ook aan het fietsen was. We waren meteen verliefd, dezelfde avond nog hebben we gezoend.

'Achteraf gezien vind ik het onbegrijpelijk dat ik nooit heb doorgehad dat ik op vrouwen viel. Het kwam gewoon niet in me op. Maar toen ik besefte hoe ik in elkaar zit, kon ik ze zo opnoemen, de vrouwen op wie ik verliefd was geweest.

'Mijn coming-out is nooit een issue geweest, iedereen mocht het weten. Ik dacht bij mezelf: en nu ga ik het ontdekken ook. Ik nam een abonnement op Zij aan Zij (een magazine voor lesbische, biseksuele en transgendervrouwen, red.) en werd lid van Lesbisch op Leeftijd, een groep vrouwen die samen op stap gaat. Ik ging jarenlang naar alle gayfeestjes in Amsterdam en danste tot diep in de nacht. Nog steeds ga ik twee keer per jaar naar het eiland Lesbos, iedereen daar kent me.

'De sfeer in de lesbische wereld is heerlijk, zo open. Ik sta bekend als een knuffeldier, maar meer dan dat wordt het nooit. Een relatie wil ik niet, ik word ouder en wil een ander niet belasten met mijn fysieke problemen. Ik heb wel vriendinnen die lang bij elkaar zijn, die worden samen oud. Dat is anders.

'Toch kijk ik niet om in wrok, zo van: had ik het maar eerder geweten. Als ik eerder een relatie had gehad, was ik nooit de wereld gaan rondreizen. Met de film die Tara Fallaux over mijn lesbische leven heeft gemaakt, wil ik een statement maken: je leven is niet voorbij als je 60 bent.'

Anna de Jong (70) was altijd al nieuwsgierig naar vrouwen, maar toen Daantje Keijzer (75) een glas wijn wilde komen drinken, aarzelde ze. Nu zijn ze 30 jaar samen.

Daan: 'Ik zag Anna lopen en dacht: wát een leuke vrouw. Maar ze zag mij niet staan.' Anna: 'Ik ben 17 jaar gelukkig getrouwd geweest met een man en heb twee dochters. Na mijn scheiding had ik ook nog relaties met mannen. Tegelijkertijd dacht ik: als ik nu verliefd word op een vrouw, wil ik uitzoeken hoe zoiets werkt. Maar toen Daan me benaderde, werd ik onrustig. Oh jee, dacht ik, die vrouw wil wat van mij, wil ík dat wel?'

Daan: 'Ik was toen al verder op dat gebied. Begin jaren zeventig werd ik voor het eerst verliefd op een vrouw. Ik was toen getrouwd en had drie kleine kinderen. Dat was moeilijk, want wat moest ik nu? Ik zocht steun bij het COC, maar voelde me daar niet thuis. Samen met mijn man ben ik nog naar Orpheus geweest (vereniging voor hulp bij homoseksualiteit binnen heterorelaties, red.), maar dat voorkwam niet dat ons huwelijk stukliep. Ik ben daarna nooit meer met een man geweest. Mijn ouders vonden het vreselijk dat ik van een vrouw kon houden, ze hebben me onterfd.'

Anna: 'Ja, laten we wel wezen, men vond het smerig. Zoiets deed je gewoon niet. Ik werkte 25 jaar bij Justitie in Amsterdam, maar heb nooit iemand verteld dat ik met Daan was. Ook mijn kinderen vonden het lastig.'

Daan: 'Dan zeiden ze tegen hun vrienden dat ik de werkster was. Het is allemaal goed gekomen, hoor. Samen hebben we nu negen kleinkinderen.'

Anna: 'Bij Daan kom ik tot rust. Ze is mijn maatje, mijn steun en toeverlaat. Ik kan nogal licht ontvlambaar zijn, dus het is voor mij een heerlijk veilig gevoel dat zij niet bij de eerste de beste storm wegloopt.'

Daan: 'We mediteren samen, zijn veel bezig met spiritualiteit: reiki, voetreflex, astrologie. Anna kookt veel: ze organiseert elke maand de Aanschuiftafel, dan kunnen mensen zich inschrijven voor een vegetarisch diner bij ons thuis.'

Anna: 'Dat is ontzettend leuk, maar ook nodig: ik moet blijven verdienen om de huur op te brengen.'

Daan: 'Ik ben meer van het klussen. Stoelen opknappen, de tuin bijhouden. Zo hebben we allebei onze taak.'

Anna: 'Daan is soms net een man. Ik weet niet of er nog koffie is hoor, zegt ze dan. Kijk dan zelf, denk ik, maar intussen trek ík dat blik open. De volgende keer neem ik wel weer een vent, roep ik soms in mijn boosheid. Maar dat meen ik niet hoor, ben je gek.'

Een leeftijdsverschil van 25 jaar staat de liefde van Anne-Marie Wubbe (63) en Jeanne van Dam (89) niet in de weg.

Jeanne: 'Ik werkte in de sociale dienstverlening en Anne-Marie kwam daar nieuw binnen. Dat was in 1976. Het was meteen gezellig, maar niet meer dan dat. Twee jaar later gingen we op wintersport. Tegen het einde van die week beseften we dat we aardig dol op elkaar waren.'

Anne-Marie: 'Dat we ineens zoenden, was een schok voor ons beiden: dit kenden we helemaal niet. Een paar dagen later bracht ik haar thuis na het werk. Je moet hier maar komen wonen, zei ze toen.'

Jeanne: 'Ik vond haar leuk. Ze was heel slank, met grote blauwe ogen. Zodra het kon voor de wet, in 2002, zijn we getrouwd. We wilden een mooi feest geven voor onze families. Voordat ik Anne-Marie leerde kennen was ik negen jaar getrouwd geweest, maar dat was geen gelukkig huwelijk.'

Anne-Marie: 'Haar kinderen zijn van mijn leeftijd, dat is best gek. Die eerste periode was moeilijk: steeds weer moest ik uitleggen waarom ik bij haar woonde. Een vrouw, zoveel jaar ouder en ook nog eens gescheiden... dat waren zo ongeveer alle taboes van die tijd.'

Anne-Marie: 'Jeanne is altijd erg fit geweest. Toen zij mijn leeftijd had, deed ze dingen die ik absoluut niet meer doe. Nu is ze wat minder mobiel. Een jaar of twaalf geleden heb ik borstkanker gehad. Door die ziekte is het fysieke verschil tussen ons wel minder geworden.

'Sinds kort heb ik een troosthondje, Stijntje. Jeanne is natuurlijk op een leeftijd dat je denkt: het kan wel eens misgaan. Als zij dood is, kan ik in elk geval nog met het hondje over haar praten.'

Carla Brünott (76) was deel van de feministische beweging die in de jaren zeventig streed voor vrouwenrechten. Haar politieke interesse komt voort uit haar drang te mogen zijn wie ze is.

'Bij vrouwen heb ik me altijd prettig gevoeld, als kind al. Jongens vond ik vaak maar domme klojo's. Ik was verliefd op een non van mijn middelbare school, maar wist niet wat die gevoelens waren, of dat je er iets mee kunt.

'Als tiener bleek ik een prachtige zangstem te hebben en zo belandde ik op het Conservatorium. In korte tijd werd ik een begrip in de muziekwereld, maar op het podium was ik niet gelukkig. Dan staarde ik naar mijn opgemaakte zelf in de spiegel, en alles in me schreeuwde: dit ben ik niet. Make-up past niet bij me, ik droeg veel liever het pak van een collega-zanger.

'Doordat ik emotioneel zo in de knoop zat, raakte ik mijn stem kwijt. Toen ben ik drie jaar het klooster ingegaan. Daar was wederom een non, een prachtige vrouw, op wie ik verliefd werd. Zij zocht toenadering en al gebeurde er weinig - een hand vasthouden, een kus op de wang - ik stond in vuur en vlam. Zondig voelde ik me niet, ik vond het juist leuk.

'Pas rond mijn 30ste, ik was inmiddels weer thuis, kon ik woorden geven aan mijn gevoelens voor vrouwen. Op aanraden van mijn toenmalige zwager ging ik naar het COC. Ik heb daar heel wat ingehaald: tot vijf uur 's morgens feesten en behoorlijk wat drank. Ik raakte verzeild in de vrouwenbeweging. Vooral het politieke trok me daarin, het vechten voor onze rechten.

'De meeste mensen reageerden goed op mijn coming-out. Maar toen ik een oud-klasgenoot van het Conservatorium vertelde dat ik verliefd op haar was geweest, déínsde ze achteruit. Dat is nooit meer goed gekomen.

'Mijn huidige vriendin heb ik eind jaren tachtig ontmoet op de boot naar Engeland. Het was liefde op het eerste gezicht, althans voor mij dan. Zij moest wennen aan het idee met een vrouw te zijn, want ze was getrouwd. Ze is een echte lady die van mode houdt en zich opmaakt. Ik ben meer de stoere. Trouwen wil ik absoluut niet, het huwelijk staat voor mij symbool voor ongelijkheid. We hebben nu 28 jaar een latrelatie, en dat bevalt prima.'