Column
Na Fortuyn kwam Wilders, wie komt er na Trump?
Mensen kunnen zich goed herhalen, zowel in woord als in gedrag; ze herhalen zich de hele tijd. Wie werd geslagen, gaat vaak slaan. Wie geen erkenning kreeg, kan er een leven lang naar blijven zoeken. Als de geschiedenis de optelsom is van mensenlevens, en mensen herhalen zich de hele tijd, zou geschiedenis zich dan niet ook herhalen?
Soms denk ik weleens dat de geschiedenis al een hele tijd naar ons staat te wenken en te zwaaien, maar dat wij de tekenen niet zien, laat staan begrijpen. Zoals een buitenaardse intelligentie misschien ook al tijden naar ons loopt te seinen, zonder dat wij iets in de gaten hebben. Gek worden ze ervan. Moedeloos.
Alles lijkt ook zo te verschuiven de laatste tijd. Ineens begint een verkoopster in een winkel over buitenlanders tegen je aan te praten en denk je: hee, eerst had je dit nog helemaal niet. Kortgeleden was dat. Toen kon racisme de omzet nog schaden.
Of de geest uit de fles is, kan ik niet beoordelen. Ik weet van geen fles en van de geest zo langzamerhand ook niet meer dan ontspoorde biochemie. Maar de pap wordt wel aardig zout gegeten. Het is als die scène waarin Bert almaar meer zout in Ernies pap strooit. Het erin gooien is makkelijk en leuk, maar lekker is anders: 'Zou je er nu weer wat minder in willen doen, Bert?'
De contra-Verlichting heeft de Verlichting volgens Bas Heijne al vanaf het begin op de hielen gezeten, als een schaduw gevolgd. In het essay Onbehagen haalt hij de lust- en realiteitsprincipes van Freud aan. De eerste, de driften, worden normaal gesproken door de tweede, beschaving, in toom gehouden. Maar soms doet ze dat dus ineens niet meer en kan volgens de Duitse schrijver Kehlmann de grote kladderadatsch beginnen.
Of de geschiedenis zich kan herhalen, weet ik ook niet, maar fout zal het wel weer een keer gaan. Het is nog iedere keer gebeurd. Volgens mijn laatste berekeningen zouden we trouwens binnenkort wel weer eens aan de beurt kunnen zijn.
Als het oorlog wordt, echt oorlog, hoop ik niet dat er al te zwaar zal worden geschoten op mensen die in de val zitten, zoals in Aleppo. Dat ziekenhuizen doelwit zullen zijn, hulpkonvooien en drinkwatervoorzieningen, zoals in Aleppo. Ja, als het oorlog wordt, hoop ik dat die een beetje lokaal zal blijven, in de regio, zoals in Aleppo.
Even vreesde ik dat Trump afgelopen maandag met Clinton ook de laatste restjes Verlichting zou verpulveren. Dat het presidentiële debat op Fortuyn tegen Melkert zou gaan lijken. Het viel mee. We hebben nog even. Maar hoe lang? Misschien denk ik te veel in herhalingen, maar na Fortuyn kwam Wilders - wie komt er na Trump?
Zou de geschiedenis ons ook kunnen opgeven, en ermee ophouden ons nog langer te waarschuwen, zoals buitenlandse intelligenties waarschijnlijk ook allang hebben gedaan? Ach, de mens en zijn Vooruitgang. Even nog, en we knallen met 40 duizend kilometer per uur naar Mars - rakelings langs planeten waarop het buitenaardse leven ik weet niet hoe lang voor Christus al op moonen is overgeschakeld.
Peter Middendorp op Twitter: @Petermiddendorp
