Na één nacht vorst begaanbaar en meteen een werelduurrecord: op de supersonische ijsbaan van Winterswijk kan het

Het zal toch niet, denkt ijsmeester Hendrik van Prooije als hij maandagnacht om iets voor 2.00 uur wordt gebeld. Op de ijsrobot van de Winterswijkse IJsvereniging brandt een oranje lampje, net als bij een stoplicht het voorportaal voor rood. En dat uitgerekend in de nacht voor de dag waarop alle ogen op zijn supersonische ijsbaan in Winterswijk moeten zijn gericht.

Marathonschaatser Bart Vreugdenhil (27) ligt diezelfde nacht al te slapen in het huis van de secretaris van de ijsvereniging. Hij is naar Winterswijk gekomen om dinsdagochtend het werelduurrecord op natuurijs aan te vallen. Een officieus record uit 1928, toen in het Franse Chamonix de Fransman Leon Quaglia in een uur tijd 32 kilometer en 970 meter aflegde. Een record dat nog altijd staat, omdat de aandacht daarna uitging naar records op indoor- of ander kunstijs.

Loopbrug over het ijs

Om de liefde voor natuurijs aan te wakkeren, leek het schaatsbond KNSB wel wat om een werelduurrecord op Nederlandse bodem te vestigen. Maar dan moet het wel doorgaan. Nadat ijsmeester Van Prooije de stroomtoevoer naar de ijsrobot heeft kunnen herstellen, schiet hij na een korte nacht bij terugkomst op de ijsbaan weer in de stress. Het is dan 6.45 uur, minder dan twee uur voordat Vreugdenhil aan zijn recordpoging moet beginnen, en de loopbrug ligt nog over het ijs.

Dat roept herinneringen op aan de laatste editie van de Elfstedentocht, erkent hij. In 1997 groeide het ijs onder de Friese bruggen zo langzaam dat het volksfeest bijna niet doorging. Brokken ijs van elders moesten eraan te pas komen om de minimale dikte van 15 centimeter ijs onder de bruggen te krijgen. Maar met 14 millimeter ijs, een vereiste spiegelbaan en minder dan twee uur te gaan tot de recordpoging, biedt zo’n ‘ijstransplantatie’ geen uitkomst in Winterswijk.

In allerijl wordt de brug weggehaald, en met min 8,1 graden ziet het er om 7.15 uur prima uit voor de ijsbaan en Vreugdenhil, die dan met zijn vlastas van Albert Heijn het verenigingsgebouw binnenloopt. Proviand: twee bananen, zes krentenbollen en zuigtabletten met honing-citroensmaak, voor het geval de vier pannenkoeken – zonder stroop, want vergeten – in de ochtend niet genoeg blijken. Hij is klaar voor wat hij ‘het zwaarste uur uit zijn leven’ noemt.

Eén nacht vorst en de ijsbaan kan open

De Winterswijkse IJsvereniging is niet toevallig uitgekozen. Sinds twee jaar ligt er een natuurijsbaan die zijn gelijke niet kent. Met één nacht vorst kan de baan de volgende dag al open. Dat gebeurde op 20 november dit jaar al. Een record. Waarmee in theorie zes maanden per jaar op natuurijs geschaatst kan worden. Iin april was het ook raak in Winterswijk, waar de ijsvereniging traditiegetrouw jaarlijks meedingt naar het organiseren van de eerste marathon op natuurijs.

In samenwerking met de Universiteit Twente vond de ijsvereniging een tamelijk simpele oplossing om al vroeg in het jaar het ijs op te kunnen: vloerisolatie. ‘Warmte uit de grond vertraagt de ijsgroei enorm’, zegt hoogleraar energietechnologie Gerrit Brem, die vanuit de Universiteit Twente betrokken is bij de baan in Winterswijk. ‘Maar 15 centimeter schuimbeton vol isolerende luchtbelletjes en een zo dun mogelijke asfaltlaag erover – zodat er zo min mogelijk warmte in gaat zitten – blijken goed te werken.’

Met nachtvorst op komst worden de avond ervoor in menig huis in Winterswijk de schaatsen uit het vet gehaald. De ijsvereniging brengt ook de tweede innovatie in stelling: de ijsrobot. Door iedere twintig minuten met een soort telescooparm over de volle breedte van de baan een laagje water te spuiten, groeit het ijs met 1 tot 2 millimeter per ronde aan. Waarbij critici opmerken dat ‘natuurijs’ hier met wel erg veel kunstgrepen tot stand komt.

‘Net zo goed als kunstijs’

In het clubhuis brandt de houtkachel als Vreugdenhil om 8.30 uur wat warmte in zijn schaatsen blaast. Boven hem hangt een scherm met de temperaturen van het ijs. Na zijn eerste opwarmrondes: ‘Ik maak niet vaak zulke mooie schaatstaferelen mee.’ In het wazige, windstille landschap komt de zon nog net niet boven de bomenwal langs de schaatsbaan uit. ‘Het ijs gedraagt zich zo goed als kunstijs.’

Na wat vertraging door problemen met de tijdwaarneming rijdt Vreugdenhil om 9.00 uur zijn eerste ronde. De schaatsbond vroeg niet geheel toevallig hem om het record aan te vallen in Winterswijk. Vreugdenhils coach Casper Helling verbeterde in 2007 als schaatser het werelduurrecord op kunstijs in Salt Lake City. Hellings coach destijds: de ijsmeester in Winterswijk, Hendrik van Prooije.

Zo is langs de ovalen ijsbaan in Winterswijk – dat ook sinds 1942 het Nederlandse kouderecord (-27,4 graden Celsius) houdt – de cirkel rond. Met nog 6,5 minuut te gaan, heeft Vreugdenhil de afstand uit 1928 afgelegd. Na een uur en wat rekenwerk klinkt het definitieve uurrecord door de speaker: 36 kilometer, 717 meter en 82 centimeter. Vreugdenhil is tevreden, maar erkent na het horen van zijn afstand ook: ‘Ik hoopte op 38 kilometer. Maar het is echt koud. En er is toch ook verschil met kunstijs.’

Een leven lang schaatskoorts

Langs de baan wemelt het dan al van figuren in strakke schaatspakken, die niet perse voor Vreugdenhil naar de ijsbaan zijn gekomen. Zoals Danny Pampiermole (51), die een dag vrij heeft genomen van de zagerij, zodat hij na Vreugdenhil zo snel mogelijk het ijs op kan.

‘Ik ben hier achter in Pelkwijk opgegroeid, waar we in de winter een ijsbaan maakten door de afvoerputten op een parkeerterrein dicht te maken’, zegt hij. Onder zijn Vikingmuts schijnt de zon in zijn stralende ogen. ‘Ik heb mijn hele leven schaatskoorts gehouden.’