Nieuws
Mysterieuze oversterfte in Nederland opeens verdwenen, sterfte weer op verwacht niveau
De geheimzinnige oversterfte waarover veel te doen is, lijkt voorbij. Eind januari zakte het aantal overledenen terug naar het verwachte niveau voor de tijd van het jaar.
De daling volgt op een periode van tien maanden haast onafgebroken oversterfte, die begon in maart vorig jaar. In totaal overleden vorig jaar 14,5 duizend mensen meer dan verwacht, van wie volgens de officiële CBS-registraties ongeveer 40 procent overleed aan de gevolgen van corona. Waaraan de rest overleed, wordt nog onderzocht. Mogelijk is er sprake van een terugslag van de behandelingen die tijdens de lockdowns werden uitgesteld, of zijn er meer mensen dan verwacht gestorven aan de naweeën van corona.
En om het nog ingewikkelder te maken, blijkt het hoofdpijndossier zichzelf vorige maand opeens te hebben opgelost. In de eerste twee weken van januari was er nog een forse oversterfte van naar schatting 9 procent, ofwel 1.250 sterfgevallen meer dan de vijftienduizend verwachte doden. In de derde en vierde week zakte de sterfte echter binnen de bandbreedte van het normale. In de laatste week van januari overleden er zelfs 81 mensen minder dan verwacht.
Griepepidemie
Het CBS wil niet vooruitlopen op eventuele oorzaken. Wel volgt de afname nauwgezet de afname van de griepepidemie, sinds begin januari. Epidemiologen nemen aan dat in elk geval een deel van de oversterfte van eind december en begin januari is toe te schrijven aan de griep. Dat zou ook verklaren waarom de oversterfte zwaarder toesloeg in de verpleeghuizen en bij de alleroudsten.
Het is volstrekt onvoorspelbaar wat er nu verder gaat gebeuren, zegt CBS-hoofdonderzoeker Ruben van Gaalen. ‘Vorig jaar hadden we ook een afname van de oversterfte aan het begin van het jaar. Waarna we een hele tijd een voortkabbelend hoog niveau van sterfte kregen in alle leeftijdsgroepen. De vraag is of de sterfte straks ook weer de weg naar boven gaat vinden en we weer in een situatie van oversterfte komen.’
Eén ongunstig voorteken is er wel: het aantal gemeten virusdeeltjes in het rioolwater is na een scherpe daling sinds ongeveer de Kerst voor het eerst weer wat aan het toenemen. Van Gaalen wees er al eerder op dat de oversterfte de trend in het rioolwater nauw lijkt te volgen. Dat zou een aanwijzing zijn dat corona meer levens eist dan verwacht, bijvoorbeeld doordat de infectie onopgemerkt blijft of de patiënt overlijdt aan een hart- of vaatziekte die op het oog losstaat van corona.
Vaccinatiedoden
De verklaring waarover op sociale media het meeste te doen is – dat er een nog onbekende bijwerking van vaccins in het spel zou zijn – vindt onder wetenschappers de minste steun. ‘Die visie is inconsistent met het wetenschappelijk bewijs’, constateert de internationale academische waakhond van medisch-wetenschappelijk nieuws Healthfeedback in een weging van de beschikbare literatuur. ‘De gepubliceerde studies laten zien dat gevaccineerde mensen geen hoger risico hebben om te overlijden (aan niet-coronagerelateerde oorzaken, red.) dan niet-gevaccineerde mensen.’
In Nederland ontdekten onderzoekers van het RIVM zelfs dat mensen in de eerste vijf weken na vaccinatie een iets lager risico hebben om te overlijden aan allerlei andere doodsoorzaken dan corona. Waarschijnlijk komt dat door het zogeheten ‘gezonde-gevaccineerden-effect’: ernstig zieke patiënten halen minder vaak een vaccin.
Om te ontrafelen wat er precies aan de hand is, zullen zeker elf onderzoeksteams in de loop van dit jaar diverse deelanalyses van de oversterfte presenteren. Na veel vijven en zessen gaf het ministerie eind vorig jaar aan dat onderzoekers daartoe gebruik mogen maken van de vaccinatie- en besmettingscijfers. Het ministerie durfde dat eerder niet aan, omdat de privacywet mogelijk in de weg zou zitten.
