Mysterieuze Chinese spionageballon duikt op boven VS, niemand weet waarom

De onthulling komt op een gevoelig moment, enkele dagen voordat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken afreist naar Beijing. De spanningen tussen de Verenigde Staten en China zijn de afgelopen tijd hoog opgelopen, onder meer vanwege het bezoek van de toenmalige Congresvoorzitter Nancy Pelosi aan Taiwan in augustus vorig jaar en de Russische invasie van Oekraïne, die China stilzwijgend steunt. Ook zijn er in de VS veel zorgen over Chinese (bedrijfs)spionage.

De ballon zou als eerst gezien zijn bij de Aleoeten, een eilandengroep in het zuidwesten van de Amerikaanse staat Alaska. Daarna zou hij over Canadees grondgebied naar het vasteland van de Verenigde Staten zijn gevlogen. De ballon is onder meer gespot in Montana. De Amerikaanse luchtmachtbasis Malmstrom, een van de drie plekken in de VS met raketsilo’s voor de lancering van intercontinentale (kern)raketten, bevindt zich in die staat.

Te hoog voor straaljagers

Volgens Patrick Ryder, woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Defensie, bevindt de ballon zich ruim boven de hoogte waarop vliegtuigen vliegen, en is er geen gevaar voor mensen op de grond. President Joe Biden zou zijn ingelicht over de ballon, en hebben overwogen om hem uit de lucht te laten schieten. Omdat het Pentagon vreest dat de vallende brokstukken schade zouden kunnen veroorzaken op de grond, zag hij daarvan af.

Spionageballonnen vliegen gewoonlijk op een hoogte tussen de 24 en 37 kilometer. De F-22 straaljagers die de Amerikaanse luchtmacht paraat had staan om de ballon uit de lucht te schieten, halen die hoogte niet. Wel zouden de Amerikanen mogelijk met spionagevliegtuigen dichtbij kunnen komen.

Het vliegverkeer vanaf het vliegveld in de stad Billings werd woensdag enige uren stilgelegd toen de autoriteiten overwogen om de ballon uit de lucht te schieten. Een inwoner van het stadje, Chase Doak, zag rond die tijd een ‘grote witte cirkel in de lucht’. Het was klaarlichte dag, en de cirkel was volgens hem te groot om een ster te zijn. ‘Ik dacht dat het misschien een echte UFO was’, vertelt hij aan persbureau AP. ‘Dus ik wilde het vastleggen en zo veel mogelijk foto’s maken.’

Doel onduidelijk

Wat het doel van de ballon is, is niet geheel duidelijk. Een anonieme Pentagonfunctionaris vertelde Amerikaanse verslaggevers dat het onwaarschijnlijk is dat de Chinezen er meer informatie mee kunnen verzamelen dan met hun spionagesatellieten. Pentagonwoordvoerder Ryder benadrukte dat het Amerikaanse leger maatregelen neemt om te voorkomen dat de ballon gevoelige informatie verzamelt.

Volgens Ryder zijn dergelijke ballonnen in de afgelopen jaren vaker gezien. Wat het deze keer bijzonder maakt, is hoe lang de ballon boven Amerikaans grondgebied blijft hangen. Waar de ballon zich nu precies bevindt, en wat ermee zal gebeuren als de Amerikanen hem niet uit de lucht schieten, is onduidelijk.

De VS zouden aan China hebben laten weten dat ze de zaak hoog opnemen. Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat het nog niet duidelijk is waar de ballon vandaan komt, en waarschuwt dat ‘speculatie en bevliegingen’ niet bijdragen aan de oplossing van het probleem. ‘We hopen dat beide partijen de zaak kalm en voorzichtig kunnen afhandelen.’

‘Show om China aan te vallen’

Chinese media noemen de Amerikaanse spionagebeschuldiging onzinnig. De bekende commentator Hu Xijin, oud-hoofdredacteur van de krant Global Times en goed ingevoerd in de gedachtegang van de Chinese Communistische Partij, deed de aantijgingen af als ‘een show om China aan te vallen’. Volgens Hu zijn er geen bewijzen dat de ballon uit China komt, en zou het evengoed om een ballon voor klimaat- of weersmonitoring kunnen gaan.

‘De Verenigde Staten halen China systematisch door het slijk’, schreef Hu op het (zwaar gecensureerde) sociale medium Weibo, waar hij veel bijval kreeg. ‘De VS kunnen de ballon enkel van grote afstand observeren en beschikken niet over cruciale data. Het is schaamteloos om in die omstandigheden met propaganda over een ‘Chinese spionageballon’ te komen.’

De krant Global Times, die onder toezicht valt van partijkrant People’s Daily, liet Chinese experts zeggen dat het ‘erg onwaarschijnlijk’ is dat het om een Chinese ballon gaat. Ze deden de aantijgingen over spionageactiviteiten af als ‘nonsens’, en suggereerden zelfs dat het verhaal door de VS zelf in scène zou zijn gezet.

Lange ballongeschiedenis

Spionageballonnen bestaan al sinds de Franse Revolutionaire Oorlogen aan het einde van de achttiende eeuw, en werden vooral tijdens de Eerste Wereldoorlog veelvuldig gebruikt. In de loop van de twintigste eeuw werden ze vervangen door vliegtuigen en satellieten, maar ook tijdens de Koude Oorlog gebruikten de VS en de Sovjet-Unie nog sporadisch ballonnen om elkaar in de gaten te houden.

Met de ontwikkeling van lasers en andere wapens om satellieten neer te schieten, is er in de afgelopen jaren weer meer aandacht voor ballonnen. Die zijn makkelijker en goedkoper om in de lucht te krijgen. Bovendien kunnen ze een groter gebied in de gaten houden en kunnen ze langer boven dezelfde plek blijven hangen.