Muzikant en tv-presentator Jools Holland: 'Ik zou in de lage landen kunnen wonen'

'Koffie? Oploskoffie of ...' Wat je hebt, Jools. 'Eh... eerlijk gezegd heb ik alleen maar oploskoffie.' Daarmee is meteen de toon gezet voor de ontmoeting in de victoriaanse stadswoning op een steenworp afstand van Buckingham Palace, Londen.

De passies van Julian Miles Holland (57), pianist, bandleider en vooral gastheer van het slijtvaste BBC-muziekprogramma Later with... , liggen niet bij moderniteiten als koffie uit cupjes met een waaier aan smaakvariaties. De inrichting van zijn huis weerspiegelt dat: veel antieke meubels - of mag je ze ook gewoon oud noemen? In de zitkamer, een trapje af, kraakt een vleugel onder het gewicht van stapels cd's. 'Downloaden? Kijk naar deze ijsberg op de piano. Dit is toch veel gemakkelijker?'

Zijn licht snerpende stemgeluid is al 23 seizoenen het cement tussen de optredens van gevestigde reputaties en aanstormende talenten, die in de studio in een kringetje staan opgesteld om live twee of drie nummers te spelen. Hij is Britain's most connected man. De gastenlijst van zijn huwelijk - in 2005, met de beeldhouwster Christabel McEwen - vermelden de namen van Sir Paul McCartney, Ringo Starr (die met de helikopter kwam), Dawn French, Jennifer Saunders, Lulu en Stephen Fry, onder anderen.

Prins Charles en diens Camilla moesten helaas verstek laten gaan, maar die ziet hij nog wel tijdens bezoekjes aan Clarence House of Highgrove. Nog een omschrijving: The man who's played with everybody. Zijn Rhythm & Blues Orchestra stond in de studio met Bob Geldof, Brian Eno, Mark Knopfler, Sting, George Harrison, Bono; ook al onder anderen.

Zal het een keer ophouden, Later with... ? Jolly Jools spreekt in zinnen die elkaar herhaaldelijk voorbij sprinten. 'Ik denk dat het programma nog wel een tijdje mee kan. We zijn een tehuis voor nogal wat artiesten die nergens anders aan bod komen. Waar anders had je Jimmy Scott of Solomon Burke kunnen zien? Zeker, we zijn zeer verheugd als Paul McCartney langskomt.

Maar we zijn net zo blij met iemand die alleen maar bekend is in een bepaald genre. We vieren de veelsoortigheid van muziek. En van echt stoppen kun je niet meer spreken. Ik bedoel: veel, zo niet alles staat op YouTube. Adele krijgt bij ons één miljoen kijkers, de opnames op internet halen een veelvoud. Zoek naar goede registraties van Amy Winehouse live en je komt bij ons uit. Er bestaat al een leven na ons.'

Lange looptijd

De lange looptijd van het programma ontlokt inmiddels ook wat kritiek: Later with... is wat braafjes aan het worden. 'Onze opdracht is een mix neer te zetten: een legende, iemand die nu in de hitlijsten staat, een nieuwkomer en een eminente vertegenwoordiger van een genre - jazz, folk, wereldmuziek. Dat is niet zo eenvoudig. We betalen niet om iemand in te vliegen, ze moeten in de buurt zijn. Als er iemand bij zit die de grenzen opzoekt, dan is dat prima. We weten tegelijkertijd dat we nooit aan ieders smaak kunnen voldoen.'

Zijn invloed op de keuze is beperkt. Het is niet zijn streven. 'Ik verlang niet naar een kantoorleven. De samenstelling is telkens een rollercoaster. Wie kan wel? Wie niet? Zo af en toe doe ik een suggestie. Vorig jaar nog: Roger Cicero. Mooie stem, zeg ik dan. En wanneer hebben we voor het laatst een Duitser gehad?'

Vandaag tekent hij wel voor de hele selectie. Met opmerkelijk veel aandacht voor de lage landen.

1. Held: Ray Charles (1930-2004), muzikant

'Het publiek kent Ray Charles van zijn hits, Hit the Road Jack, Can't Stop Loving You, Georgia on My Mind. Dit is een wat obscuur nummer, uit de jaren zeventig. Billy Preston speelt orgel. Het is vooral de rijpheid van het nummer die me aanspreekt, in combinatie met de kwetsbaarheid van de tekst.

'Sinds Ray Charles weet ik: it's the singer, not the song. Er zijn veel nummers die zo aan me voorbijgaan, maar wanneer hij ze doet, denk ik al snel: wow, wat een gewéldig lied is dit. Uiteindelijk is het Ray. Hij eigent zich volledig het nummer toe. Ongeacht het genre. Hij begreep waarom Hank Williams een genie was, hij hoorde waarom Duke Ellington en The Beatles briljant waren.

'Ik voelde me ook verwant met hem. Hij is net zo begonnen met pianospelen als ik: boogie woogie, hameren met de linkerhand. Je hoort het altijd terug bij hem. Zo'n volwassen geluid. Mijn oom, die bassist was, deed het een keer voor toen ik 8 was. Sindsdien wilde ik geen teenagers meer horen. Ik wilde kerels horen, echte kerels en echte vrouwen die me vertelden over het leven, de liefde en seks.

'Ik heb Ray een paar keer ontmoet en ik vroeg hem welke tekst hij op zijn grafsteen wilde hebben. Hij zei: je kunt van me houden, je kunt me haten, maar weet dat ik altijd de waarheid heb verteld. Dit is wat ik doe en zoek het verder maar uit. Dat is het grote onderscheid tussen de echte groten en de producten van The Voice en The X-factor: daar draait het om het pleasen van het publiek, je vindt het belangrijk wat ze ervan vinden.

'Sam Brown en ik hebben daarna een keer een nummer voor Ray geschreven, I Told the Truth. Geen grotere eer dan Ray die een nummer van je speelt. Maar hij was ziek, het lukte hem niet meer. Paul Rodgers van The Free heeft het toen opgenomen. Fantastisch gedaan, zijn stem lijkt op die van Ray. Het was the next best thing.

undefined

2. Leider: Duke Ellington (1899-1974), bandleider, componist

'Een grootheid in de jazz, hij was populair. Maar hij wist dat er meer was, hij zocht telkens nieuwe uitdagingen, naar grenzen. Hij sprak eloquent over muziek. Van hem begreep ik dat het belangrijk is lang met dezelfde muzikanten te werken. Iemand vroeg hem of hij zijn orkestleden precies voorhield wat ze moesten spelen. Hij zei dat het niet nodig was, ze wisten toch wel wat er van ze werd verwacht. In mijn band, toch zo'n beetje twintig man, is het niet anders. Als ik iets speel, weten de anderen waar ik heen wil. Het is alsof je een instrument in handen hebt.

'Net als hij probeer ik als bandleider vriendelijk en gul te zijn. Schreeuwen lost niks op. Ken je de parabel van de wind en de zon? Iemand loopt voorbij met een hoed op en de wind zegt tegen de zon: wedden dat ik zijn hoed eraf krijg? Dus hij gaat steeds harder blazen en de man trekt alleen maar zijn hoed strakker op het hoofd. De zon besluit te schijnen en de man doet direct zijn hoed af. Zo werkt het.

'Ik hou van Duke Ellington en Count Basie, ik was ook gek op de Dutch Swing College Band, maar het is nooit mijn bedoeling geweest ook zo te klinken. Ik wil klinken als mezelf. Het is blues, het is ska, er zit reggae in - we hebben Jamaicanen in de band - en Britse pop - Gilson Lavis, de drummer, en ik komen uit Squeeze. We hebben de configuratie van een bigband, met al die blazers, maar de ritmesectie is die van een rock-'n-rollband. Dat maakt ons anders. Agressiever.'

3. Ruby Turner (56), Britse R&B- en soulzangeres

'Ik heb het geluk en de eer gehad met veel zangeressen te kunnen spelen. Hun houding tegenover wat ze zingen is anders dan die van mannen.

'Het is zeker niet alleen het geluid. Op mijn laatste cd Sirens of Song hoor je Joss Stone in Letting Me Down. Ze is eerst nog ingetogen. Haar geliefde heeft haar verlaten, ze wijst hem de deur. Maar het eindigt in een woedende tirade. Dat contrast tussen kwetsbaarheid en kracht - en dat in één nummer - zul je alleen in de stem van vrouwen vinden.

'Ik werk al lang met Ruby, zij staat ook op Sirens of Song. Zij is in staat zowel gospelmuziek als blues te zingen en in beide gevallen mij aan het huilen te krijgen. Zij komt met haar stem het dichtst bij grote zangeressen uit het verleden: Bessie Smith, Dinah Washington, Sister Rosetta Tharpe. In hun stem zit gezag, overtuiging.

'Ruby gaat mee op onze tournee in Europa, ze is erbij, volgende maand in Amsterdam.'

4. Jimmy Yancey (1898-1954), bluespianist

'Hij komt uit Chicago. Zijn spel lijkt zo simpel. Naïef bijna. Dat is het natuurlijk niet. Jimmy stond op de eerste plaat die ik ooit kocht. Zijn vrouw Estella zong. Ik was 9 of 10, ik mocht als klein ventje luisteren in een platenzaak buiten de openingstijden. Ik wist het meteen: uit alle platen die ik kon kiezen, was deze de juiste.

'Maar nu de rest van het verhaal: we waren aan het filmen in Chicago, ik meen in 1998, voor een documentaire over de muziekscene. Ik wilde naar de begraafplaats om opnames te maken van het graf van Albert Ammons, nog zo'n grootheid uit de boogiewoogie. In het boek met de graven zag ik het staan: op de plek naast Albert lag Jimmy, Jimmy Yancey!

'Ik ging kijken en was stomverbaasd: hij had geen grafsteen. Niks! Zo'n grote muzikant. Ik bedoel: de Stones houden van hem. Welke silly bastards waren zo respectloos geweest? Die steen heb ik toen maar gekocht. Het gekke is dat ik nog steeds niet weet of ik er goed aan heb gedaan. Later bleek dat Estella er ook ligt! En zij staat natuurlijk niet op de steen. Dat overkomt mij weer. Zoiets stond ook altijd op mijn schoolrapporten: heeft zijn best gedaan, maar het is nog niet goed genoeg.'

5. Michiel de Ruyter, film

'Ik hoop dat ik de eerste persoon ben in deze rubriek die een film aanbeveelt die hij of zij nog niet heeft gezien. Ik zag de poster vorige maand, toen ik in Alkmaar was, onderweg naar Groningen voor Eurosonic. Op YouTube zag ik de trailer. Dit is 'm: The Rutter. De admiraal, ja! Michiel de Ruyter. Die moet ik zien. Waar wij de tv-show doen, in Maidstone, is vlak bij Chatham.

'Dat daar de Hollanders in 1667 Engeland binnenvielen, vind ik een fascinerend verhaal. Geen andere mogendheid heeft dat sindsdien klaargespeeld. Grappig genoeg vind je er bar weinig van terug in Britse musea. Zo gaat het altijd: successen vier je, rampen verzwijg je. Maar eindelijk, er is een film! Ik verstond geen woord van de trailer, maar het zag er fantastisch uit. Een must. En mocht het rubbish zijn, don't blame me.'

undefined

6. Mauritshuis, Den Haag

'Het is prachtig verbouwd, ik kom er vooral voor de 17de eeuwse Hollandse landschappen. Er zijn er precies genoeg, je bent niet uitgeput na een bezoek. De Van Ruysdaels, Albert Cuyp, Jan van Goyen. Als ik op het platteland de regen zie aankomen of de zon doorbreken, besef ik dat ik hetzelfde zie als zij eeuwen geleden.

'Ik ga vaak naar musea als ik op tournee ben. Het is een verslaving. Het kan een magische ervaring zijn. In Stuttgart zag ik een zelfportret van Rembrandt, precies op mijn hoogte. Ik kon mijn gezicht vlak tegen het doek houden, alsof ik zijn adem kon voelen. Zo dicht bij de kunstenaar was ik nog nooit geweest. Pas toen ik terugstapte en in mijn jaszak naar mijn camera tastte, rende een suppoost als een maniak op me af. NEIN!

'Maar mijn grote liefde zal altijd de muziek zijn. Alleen muziek kan je laten dansen of laten huilen. Het is de kunstvorm die het meest direct tot het hart doordringt.'

7. Auto: Rover Jet 1

'Ik heb een replica van dit model, een open sportwagen. De Rover Jet 1 was, meen ik, een van de eerste auto's die werden aangedreven door een gasturbine. Het was een conceptcar. Rover brak er snelheidrecords mee. 150 mijl per uur. Knotsgek ding. Ik heb het origineel voor het eerst gezien in een museum, mijn vader had me meegenomen. Ik zag me er meteen mee naar school rijden.

'Ik ben geen gepassioneerd verzamelaar, maar ik heb wel wat auto's, ja. Een Austin, een Bentley, een Jaguar. Maar we zitten, denk ik, zo langzamerhand wel aan het eind van de gouden eeuw van het autorijden zoals wij dat kennen. Over twintig jaar is het wel een beetje voorbij. Er zijn er simpelweg te veel. Fietsen heeft de toekomst. Ik heb pas een Hollandse legerfiets gekocht.'

8. Sport: Hondenrennen

'Veel banen zijn helaas verdwenen. Het is nog echt iets uit de oude wereld. Het is het paardenrennen van de werkende klasse, de mijnwerkers en de staalarbeiders konden het zich veroorloven. Elke stad, nee, bijna elke wijk had een dogtrack. Bijna alles is opgekocht door projectontwikkelaars die er flats neerzetten.

'De sfeer is er zo bijzonder. Het publiek bestaat uit zigeuners, grote Ierse gezinnen en, ik wil niet zeggen schurken, maar bepaalde karakters uit Londen. Ik heb zelf ook een hond gehad, samen met vier anderen. Sunley Express. Hij won nooit. Het was nogal een karakter. Ik kan me een race herinneren op Hackney, zo'n ruige plek in Londen. Hij kwam met ruime voorsprong de bocht uit, maar op het laatste moment hield-ie in.

'Hij was het simpelweg niet gewend om in zijn eentje te rennen. Hij keek radeloos om zich heen. Het stadion werd doodstil. Alle concurrenten holden hem voorbij. En toen begon iedereen ons uit te jouwen. We moesten maken dat we weg kwamen. De menigte gedroeg zich als het gepeupel dat in de 17de eeuw naar publieke terechtstellingen ging.'

9. Steden: Antwerpen, Brugge, Gent

'Ik hou van de schaal van dit soort steden. Je kunt alles lopen of fietsen. In één dag heb je bijna alles gezien. Brugge is sprookjesachtig, Gent is romantisch, Antwerpen is dynamisch. Ik vind Groningen en Alkmaar ook prachtig. Ik zou in de lage landen kunnen wonen. Die vergezichten. Bomen die achter bomen verdwijnen. Het is alsof de luchten er groter zijn.'