Muhammad Ali's afscheid in vier vragen

De meest prangende vraag: spreekt Erdogan nu op Ali's uitvaart en waarom?

Woordvoerder Bob Gunnell heeft bekendgemaakt aan persbureau AP dat Erdogan toch niet spreekt, ondanks eerdere berichten hierover. Er is geen ruimte meer voor hem en de Jordaanse koning Abdullah II - wat volgens Gunnell niets te maken heeft met 'wie ze zijn'.

Eerder stond Erdogan wel gepland. Alles is in overleg gegaan met Ali zelf, die al jaren bezig is zijn afscheid te regisseren, vastgelegd in een document zo lang dat het 'the book' is gaan heten. Onder de geselecteerde sprekers zijn vrienden en mensen die Ali bewonderde. Of Ali en Erdogan elkaar ontmoet hebben, is niet duidelijk.

Fotograaf en fan Guus Dubbelman, die Muhammad Ali verschillende malen ontmoette en zelf ook naar Louisville afreist voor de ceremonie, heeft wel een vermoeden waarom Erdogan zou komen. 'Ali is ontzettend populair in het Midden-Oosten en heeft altijd een hele goede relatie gehad met Turkije. Hij is er ook verschillende keren geweest. Toen ik in '96 bij hem langs wilde in Berrien Springs, kon dat niet, want hij was in Turkije.'

'Erdogan is een generatiegenoot van Ali, ik denk dat hij veel bewondering voor hem heeft gehad. Politici doen nooit iets zomaar, en hij zal ook moslims in de Verenigde Staten wel een hart onder de riem willen steken, maar persoonlijke motivatie kan makkelijk de reden zijn.'

Ali was moslim. Wordt het een islamitische begrafenis?

Naast een imam spreken onder andere een rabbijn, een protestant en een mormoon. De Dalai Lama was uitgenodigd, maar kon niet komen. 'Ali sprak zijn hele leven van inclusiviteit', aldus woordvoerder Gunnell. 'Dus we willen dat zijn begrafenis iedereen omarmt'.

Dat klinkt wat vreemd, met Ali's bekering tot Nation of Islam (1965) in het achterhoofd. 'Ik ben Amerika. Ik ben het deel dat je niet zult erkennen. Maar wen eraan. Zwart, zelfverzekerd, arrogant: mijn naam, niet de jouwe. Mijn religie, niet de jouwe', zei hij. Nation of Islam werd door velen gezien als een 'haatreligie' met een neiging tot geweld. Ali refereerde vaak aan de vijandigheid die hij tegenover witte mensen voelde: 'Wij willen niet gedwongen worden te integreren. Integratie is fout. We willen niet leven met de witte man, dat is alles'. Huwelijk tussen zwarte en witte mensen keurde hij af.

Toch, van nature was Ali een allemansvriend, zegt Dubbelman. 'Ik zag bijvoorbeeld laatst beelden van hoe hij in een klooster loopt te grappen met een stel nonnen. Maar toen hij opgroeide was Amerika een puur racistisch land. In de jaren '60 werd zijn vriend Malcolm X. doodgeschoten, zijn eigen appartement werd in de fik gestoken. De moslimbeweging had veel invloed op hem. Dat zie je ook aan zijn uiterlijk. Tussen '65 en '68 was hij heel verbitterd, je ziet hem vaak kwaad kijken.'

Volgens Dubbelman wordt vaak onderbelicht hoe Ali door zijn dienstweigering heel Amerika doorreisde, op universiteiten sprak en daar met heel veel verschillende mensen in aanraking kwam. 'Die uitspraken waren redelijk stupide, dat heeft Obama ook weleens gezegd. Soms was hij iets te snel met zijn mond. Vergeet niet, Ali was geen academicus. Het was een man die uit zijn gevoel praatte. Maar een paar van zijn buitenechtelijke kinderen zijn met blanke vrouwen.'

In 1975 bekeerde Ali overigens tot de soennitische Islam, en later omarmde hij de mystieke stroming soefisme.

Van Prince en David Bowie is in besloten kring afscheid genomen. Moeten Muhammad Ali-fans ook hun eigen afscheidsceremonie organiseren?

Iedereen is welkom op de afscheidsceremonie, vrijdag om 2 uur. Er is alleen geen plek voor iedereen. Het KFC Yum! Center, waar de plechtigheid plaatsvindt, is een basketbalarena met 22 duizend zitplaatsen. Daarvan zijn 14 duizend plaatsen beschikbaar voor fans. Vanaf woensdagochtend 10 uur kunnen kaarten opgehaald worden. Vier per persoon, en wie het eerst komt, wie het eerst maalt.

Voor wie naast het net vist (of niet in de buurt is), een schrale troost: de uitvaart wordt live uitgezonden op de website van het Muhammad Ali Center. Voorafgaand aan de ceremonie zal ook een processie door onder andere Ali's geboortestraat plaatsvinden, waarbij acteur Will Smith, ex-bokser Lennox Lewis en een aantal anderen de kist dragen.

Ook de islamitische gebedsceremonie is open voor publiek. Die vindt op donderdag plaats in de Freedom Hall, waar Ali zijn eerste professionele gevecht had in 1960 tegen Tunney Hunsaker.

Alleen de begrafenis zelf, die vrijdag vóór de afscheidsceremonie plaatsvindt, wordt een familieaangelegenheid. Dat gebeurt op begraafplaats Cave Hill. Hier komt hij te rusten tussen andere grootheden uit de staat, zoals Kentucky Fried Chicken-oprichter Colonel Harlan Sanders, alsmede lerares Patty Hill, componist van het overbekende Happy Birthday. Ali's grafmarkering wordt, in tegenstelling tot zijn persoonlijkheid, ingetogen en bescheiden, naar islamitische traditie.

Wat komt er op het graf te staan?

Dat is nog niet bekend. Dubbelman is benieuwd of de naam Cassius Clay er helemaal niet op komt te staan. Zijn naam is officieel gewijzigd naar Muhammad Ali, en wie hem destijds zo weigerde te noemen kon op klappen rekenen. Er is flink over geruzied in de familie: zijn ouders waren overtuigd baptist, Clay was de naam van zijn vader. Volgens Dubbelman begon Ali later in zijn leven te twijfelen over de keuzes die hij als jongeling zo radicaal had gemaakt. 'Het is een enorm gevecht geweest, binnen de familie en binnen zichzelf. Hij kreeg later meer respect voor zijn ouders. Zo droeg hij soms ook een snor. Dat stond hem helemaal niet, maar het was ter ere van zijn vader, die ook een snor had.'

Gezien de grote hoeveelheid gevleugelde uitspraken van Ali waar uit te putten valt, lijkt het voor de hand liggend dat zo'n citaat op de steen verschijnt. Maar de bokser zelf zou eerder hebben gezegd dat hij liever een uitspraak heeft van burgerrechtenactivist Martin Luther King. Toen Dubbelman eens in de auto zat met Ali, hoorden ze King op de radio. 'Ali zat vermoeid achter het stuur. Maar ineens zei hij, uit het niets, Mr. King was a great man. Dat was heel bijzonder, dat hij daar zo spontaan op reageerde. Terwijl hij eigenlijk in het andere kamp zat. King was van verzoening en Ali van opsplitsing. Als King inderdaad op zijn steen komt, is dat bijna een overbrugging naar de baptisten. Zo van, ik ben nu Muhammad Ali, maar ik weet dat ik ooit Cassius Clay was'.

Volgens Ali's broer Rahman Ali zou het om het volgende citaat gaan: 'I tried to love somebody. I did try to feed the hungry. I did try, in my life, to clothe those who where naked. I want you to say that I tried to love and serve humanity.'