nieuwsmondkapjesplicht
Mondkapjesplicht verminderde de drukte niet
De mondkapjesplicht in de Amsterdamse en Rotterdamse binnenstad heeft niet geleid tot minder drukte, en er ook niet voor gezorgd dat mensen beter afstand gingen houden. Dat blijkt uit camerabeelden en straatobservaties van de winkelgebieden, geanalyseerd door Amsterdamse gedragswetenschappers.
‘We zien geen enkel effect van de mondkapjesplicht op de drukte op straat’, zegt onderzoeksleider Marie Rosenkrantz Lindegaard van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. ‘Voor en na invoer van de maatregel zagen we precies hetzelfde aantal bezoekers.’
Dat is opmerkelijk: zo schreven Rotterdamse winkeliers enkele weken na invoer van de mondkapjesplicht nog aan de gemeente dat het aantal bezoekers was ‘gehalveerd’. Lindegaard heeft daarvoor ook geen verklaring. ‘Het zou natuurlijk kunnen dat de bezoekers minder de winkels binnenliepen of ander koopgedrag hadden.’
Of er is sprake van psychologisch gezichtsbedrog, reageert hoogleraar gezondheidspsychologie John de Wit (Universiteit Utrecht), niet betrokken bij het onderzoek. ‘Ik kan me dit vanuit de beleving voorstellen. We hebben de neiging verbanden te zien die er niet zijn. Je hebt een rustig moment, en dan valt dat misschien extra op: dat komt vast door die mondkapjes', schetst hij.
Kwart vertikt kapje
Bezoekers van de mondkapjeszones gingen zich gaande de proef steeds beter aan de draagplicht houden, blijkt uit de observaties van in totaal tweeduizend voorbijgangers. Aanvankelijk droeg 55 procent een mondkapje, drie weken later was dat al gestegen tot zo’n 75 procent. ‘Het werd steeds duidelijker wat de bedoeling was’, duidt Lindegaard die bevinding. Zo kwamen er meer borden op straat, werd er meer gecontroleerd en werden er bijvoorbeeld mondkapjes uitgedeeld.
Dat nog steeds een kwart het vertikte een mondkapje te dragen, verbaast Lindegaard niet. ‘De algemene houding in de maatschappij tegenover mondkapjes was best negatief. De overheid zei: het is niet bewezen dat mondkapjes besmettingen tegengaan. En het is een nieuwe regel, waar mensen aan moeten wennen. In die context vind ik het best verbazend hoeveel mensen je toch nog meekrijgt.’
Rotterdammers zijn trouwer
Opvallend: Rotterdammers hielden zich meer aan de maatregel dan de Amsterdammers. Een verklaring hebben de wetenschappers daarvoor niet direct. Misschien was de informatievoorziening anders, misschien komt het door subtiele verschillen in winkelpubliek. Ook blijken vrouwen en ouderen trouwhartiger bij het naleven van de mondkapjesplicht, dan mannen en jongeren.
Andermaal blijkt uit de camerabeelden die de wetenschappers analyseerden, dat het dragen van een mondkapje de onderlinge afstand tussen mensen op straat niet vergroot, maar ook niet verkleint. Vrij vertaald: mensen worden niet ineens roekeloos als ze een mondkapje dragen, maar ook niet extra voorzichtig. ‘Er kan definitief een streep door het idee dat mensen die een mondkapje dragen meer risico nemen’, zegt Lindegaard.
Bij eerder cameraonderzoek in Amsterdam zag Lindegaard ook al dat het mondkapje niet ineens zorgt voor meer of juist minder schendingen van de anderhalvemeterregel. ‘Wat we zien, is dat de drukte op straat allesbepalend is voor hoe goed mensen afstand houden. Bij drukte zien we dat 75 procent al binnen een halve minuut de anderhalvemeterregel schendt. Mensen willen zich er wel aan houden en doen dat ook als ze dat kunnen. Maar als het zo druk is dat het niet meer kan, doen ze het ook niet.’
Kapje met neus eruit
Uit de camerabeelden blijkt dat mensen niet altijd even netjes omspringen met hun mondkapje: een op de drie voorbijgangers droeg het kapje verkeerd, bijvoorbeeld met de neus erbovenuit. En eenmaal buiten het verplichte gebied, gingen de mondkapjes snel weer af. Op camerabeelden die Lindegaard ter controle analyseerde van vlak buiten het mondkapjesgebied is te zien dat nog maar een op de twintig een mondkapjes draagt.
‘Mooi uitgevoerd onderzoek, en met heel interessante resultaten', reageert desgevraagd De Wit op het onderzoek. Verrast is de psycholoog hoeveel mensen zich aan de kapjesplicht hielden: ‘Driekwart vind ik best veel. Al is het wel jammer dat het klaarblijkelijk samenhangt met hoeveel handhaving er is.’
Het experiment met de mondkapjes in Amsterdam en Rotterdam is inmiddels weer afgelopen. In Amsterdam bleef de proef beperkt tot de binnenstad; in Rotterdam werd het masker ook verplicht op alle grote markten en in de overdekte winkelcentra Alexandrium en Zuidplein.
