'Molukse treinkapers zijn van dichtbij doodgeschoten'

GRONINGEN - Nooit eerder onthulde documenten leiden tot onrust aan de vooravond van de herdenking van de Molukse treinkaping bij De Punt in Drenthe in juni 1977. Uit de tot dusver geheim gehouden stukken - autopsierapporten van overleden kapers - zou zijn af te leiden dat de kapers niet zijn omgekomen bij een vuurgevecht, maar standrechtelijk werden geëxecuteerd door Nederlandse militairen.

Wetenschappers, Molukkers en zelfs een indertijd bevelvoerend legerofficier dringen nu aan op een grootschalig onderzoek. De vrijgegeven documenten laten namelijk zien dat het hele verhaal over de treinkaping ook na 36 jaar niet is verteld. Nog nooit is systematisch onderzoek gedaan naar het overheidsoptreden rond de met dodelijk geweld beëindigde terreuractie, waarbij zes kapers en twee gegijzelden stierven. Archiefstukken zijn geheim tot het jaar 2053.

Zo kan het gebeuren dat het nieuws over de autopsierapporten, dit weekend gepubliceerd via de website van het Dagblad van het Noorden door een freelance-journalist en een van de treinkapers, consternatie geeft. 'Wij hebben de indruk dat de kapers geliquideerd zijn', zegt vicepresident Willem Sopacua van de Molukse regering in ballingschap RMS. 'Wij vragen een diepgaand parlementair onderzoek.' Mensenrechtenadvocate Liesbeth Zegveld onderzoekt nu of de betrokken militairen alsnog vervolgd kunnen worden.

Feitenreconstructie

De ophef over de autopsierapporten dringt door tot in universitaire kringen. 'Ik wist bij het schrijven van mijn boek niet dat die rapporten bestonden', zegt politicoloog Peter Bootsma, auteur van het in 2000 verschenen De Molukse acties, dat wordt gezien als het meest gedegen onderzoek naar de toedracht van de kaping. 'Het kan zijn dat er nog meer documenten in de archieven liggen die ik niet ken. Als er behoefte is om alles nog eens te onderzoeken, dan moet het nu.'

'Nabestaanden van kapers en gedode gijzelaars kunnen baat hebben bij een objectieve nieuwe feitenreconstructie', zegt antropoloog Fridus Steijlen, verbonden aan het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land en Volkenkunde en gespecialiseerd in de Molukse kwestie. 'Waarin ook aandacht moet zijn voor de vraag: waarom zijn deze feiten niet eerder bekend geworden? Politiek was er waarschijnlijk een belang om bepaalde feiten niet te benadrukken.'

De mariniers en leden van de Bijzondere Bijstands Eenheid (BBE) die op 11 juni 1977 de trein bestormden om een einde te maken aan de gijzeling, hadden officieel de instructie dat kapers alleen mochten 'uitgeschakeld' als het niet anders kon. Dat sommige mariniers dit mogelijk hebben opgevat als een vrijbrief om hen dood te schieten, bleek al dertien jaar geleden, toen enkelen van hen werden geïnterviewd in De Molukse acties en de gelijktijdig verschenen VPRO-documentaire The Dutch Approach, gebaseerd op hetzelfde onderzoeksmateriaal.

Journalist Jan Beckers en kaper Junus Ririmasse mochten de autopsierapporten van de gedode kapers inzien van het Drents Archief in Assen. Het duo liet ze lezen en 'hertalen' door een forensisch patholoog. Uit de kogelbanen van de gevonden munitie blijkt volgens hen dat de kapers van dichtbij zijn doodgeschoten. Niet, zoals het officiële verhaal luidt, door scherpschutters die op circa 150 meter afstand de trein onder vuur namen.

De autopsierapporten zijn jaren geleden ook al eens ingezien, door VPRO-onderzoeker Hans Dortmans. 'Een goudmijntje', zegt hij over de stukken die zich toen bevonden in het dossier van de rechtbank in Assen.

Maar tijd om ze echt te lezen kreeg hij niet. De rechtbank, waar de stukken toen nog lagen, ontdekte namelijk dat het Nationaal Archief in Den Haag zich op hoog niveau boog over de vraag of de stukken eigenlijk wel openbaar mochten zijn. 'Vervolgens werd ik buitengezet.'

Dichte archieven blijken een rode draad in het dossier over de kaping. Mondjesmaat worden documenten vrijgegeven, zoals nu de autopsierapporten. Andere stukken, waaronder een 'geheim rapport over mogelijke toediening van verdovende middelen ten tijde van de bevrijdingsacties' liggen nog in de kluis van het Nationaal Archief en zijn daar niet ter inzage, bevestigt een medewerker.

'Details die maar bij een heel kleine groep betrokkenen bekend zijn', zo citeert Beckers een e-mail van een betrokken marinier, zijn nog nooit naar buiten gekomen.

'Als ik dat rapport van Beckers lees, lijkt het me tijd voor een parlementair onderzoek', reageert Kees Kommer, indertijd officier van de BBE-precisieschutters. 'Dat rapport geeft aan dat er op mensen is geschoten terwijl ze nog leefden. Dat is moord.'

undefined