Moeten de beloningen voor politici niet omhoog, vraagt minister Ollongren zich heel voorzichtig af

Wakend voor publieke onvrede die op de loer ligt, gaat Ollongren (Binnenlandse Zaken) uiterst zorgvuldig te werk bij het openen van de discussie over overheidsbeloningen. De D66-minister schrijft in een wetsvoorstel dat de overheid ervoor moet waken dat de beloning voor haar medewerkers ‘onder de grens van het redelijke komt’. Daarom wil ze dat een externe commissie, bestaande uit wetenschappers, adviseurs en experts op het gebied van pensioenen en personeelszaken, een advies uitbrengt over salarissen en neveninkomsten van politici en andere overheidsmedewerkers.

Het adviescollege moet vanwege ‘politieke gevoeligheid’ volledig onafhankelijk zijn en geen banden met de overheid hebben. Ollongren wil zo een situatie voorkomen waarin de ‘slager zijn eigen vlees keurt’. Het advies is zwaarwegend, maar niet doorslaggevend. Uiteindelijk beslist de Tweede Kamer zelf over de hoogte van de salarissen en andere inkomstenregelingen. Deze worden volgens het wetsvoorstel pas van kracht bij de aanstelling van een nieuwe regering of Tweede Kamer. In 2019 bedraagt het maximale salaris van een minister of topfunctionaris maximaal 194 duizend euro bruto per jaar.

Semipublieke sector

Met het wetsvoorstel – dat ter consultatie ligt – maakt Ollongren voorzichtige aanstalten voor een debat over hogere beloningen voor ministers en werknemers in (semi)publieke organisaties als woningcorporaties, het onderwijs en de zorg. In 2013 beslechtte toenmalig PvdA-minister Plasterk die discussie door wettelijk vast te leggen dat niemand in de semipublieke sector meer mocht verdienen dan een minister.

Kabinet-Rutte lll maakte echter mogelijk dat het salarisplafond niet voor alle medewerkers gold: voor specialisten kon een uitzondering worden gemaakt, omdat de financiële verhoudingen tussen bedrijfsleven en overheid anders te ver uiteenlopen. Vorig jaar waarschuwden verschillende deskundigen in de Volkskrant dat de beloningen van de overheid te ver achteropraakten bij het bedrijfsleven.

Niet rijk

‘Ik maak me zorgen over de sluipende uitholling van de kwaliteit van de publieke dienst’, zei Kees van Lede, oud-topman van AkzoNobel. ‘Je moet niet in de publieke sector gaan werken om rijk te worden, maar topambtenaren werken heel hard. De maatschappij is hun verschuldigd dat ze fatsoenlijk beloond worden.’ Van Lede pleitte destijds voor een commissie die de private en publieke inkomsten inventariseert, om te voorkomen dat het verschil uit de hand loopt. Een kleine negen maanden later vindt Van der Lede weerklank in het wetsvoorstel van Ollongren.

De afgelopen jaren maakten verschillende politici de overstap van het parlement naar de zakenwereld. Zo vertrok uitgerekend ex-minister Plasterk, die zich hardmaakte voor lagere overheidsbeloningen, vlak na zijn ambtsperiode naar het bedrijfsleven. De huidige samenstelling van het kabinet bewijst echter ook dat de omgekeerde route aantrekkelijk kan zijn: ministers Hoekstra en Grapperhaus verruilden respectievelijk McKinsey en Allen & Overy voor een regeringspost. Zij vormen daarin wel een uitzondering.